فصل اول
بیان مسئله	2
هدف كلی	6
اهداف پژوهش	6
فرضیه پژوهش	6
سوالات پژوهش	.7
تعاریف واژه ها	7
پیش فرض ها	9
محدودیت های پژوهش	9
فصل دوم
چهارچوب پژوهش	11
مروری بر مطالعات	21
فصل سوم
نوع پژوهش	34
جامعه پژوهش	34
نمونه پژوهش	35

روش نمونه گیری	35
مشخصات واحد های مورد پژوهش	36
محیط پژوهش	36
ابزار گرد آوری اطلاعات	36
تعیین اعتبار و اعتماد علمی ابزار گرد آوری اطلاعات	38
روش گرد آوری داده ها	39
روش تجزیه و تحلیل داده ها	40
ملاحظات اخلاقی	43
فصل چهارم :	44
یافته های پژوهش	45
فصل پنجم :	91
بحث و بررسی یافته ها	92
نتیجه گیری نهایی	105
كاربرد یافته ها	106
پیشنهادات جهت پژوهش های بعدی	108
منابع	109

بیان مسئله:

  امروزه بخش بهداشت و درمان به دلیل ارتباط مستقیم با سلامتی انسانها یكی از مهمترین حوزه های توسعه پایدار در جوامع بشری به شمار می آید. تحقق این امر نیازمند وجود گروه درمانگر سالم ، شاداب و با انگیزه كاری بالا می باشد. از جمله افراد این گروه ، كادر پرستاری بیمارستانها می باشند. در تمام بخش های بیمارستانی به پرستارانی برخورد می كنیم كه هنگام ورود به شغل پرستاری افراد  منظم ، دلسوز و علاقمندی بوده اند، اما معمولا پس از مدتی كار كردن و مواجه شدن با انبوهی از مشكلات و استرس های شغلی در محیط كار، احساس خستگی كرده و حتی مایلند از كار خود كناره گیری نمایند. در این میان یكی از عوامل شایع     می تواند فرسودگی شغلی باشد(1) . حدود 80-50  درصد  از بیماریها توسط استرس یا با كمك استرس ایجاد       می شوند منابع ایجاد كننده استرس گوناگون هستند كه یكی از مهمترین این منابع شغل می باشد (2). اگر استرس شغلی به نحو مطلوب شناسایی نشود و به طور مناسب با آن برخورد نگردد ، ممكن است به بروز فرسودگی شغلی منتهی شود (3).           

سندرم فرسودگی شغلی یک پاسخ به استرس شغلی است . واژه فرسودگی اولین بار توسط فرویدنبرگ [1] در سال1974 مطرح شد هنگامی كه او وضعیتی از خستگی و یأس فزاینده را در افرادی كه خدمات مراقبتی ارائه می دادند شناسایی نمود (4) . فرسودگی یک نشانه استرس شغلی نمی باشد بلكه نتیجه پایانی استرس شغلی     ” مدیریت نشده” است كه به صورت احساس واماندگی عاطفی[2]، مسخ شخصیت[3]  وكاهش كسب دستاوردهای فردی شغلی(عدم موفقیت  فردی در شغل ) [4] بروز می كند. احساس واماندگی عاطفی، احساس هیجانی بودن بیش از حد و درماندگی توسط شخصی است كه كار می كند. مسخ شخصیت به گسترش فقدان شخصیت، حالت بی احساسی و بی تفاوتی نسبت به  مددجویان اطلاق می گردد. كاهش كسب دستاوردهای فردی شغلی زمانی رخ می دهد كه احساس رقابت و به دست آوردن موفقیت دركاركردن با افراد كاهش می یابد. پرستاران به طور ویژه مستعد فرسودگی شغلی هستند ، چرا كه آنها با بیماری ، درد ، عذاب و مرگ مددجویان مواجه هستند (5).       

نقص تجهیزات در پاره ای از بخش ها، كم بودن یا نایاب بودن داروها،  ساعات و چرخش زمان كار كه پرستاران را از امور زندگی روزمره جامعه جدا می كند از عواملی هستند كه به افزایش تنش در پرستاران منتهی می شوند. كافی نبودن تعداد پرستاران ، نامشخص بودن موقعیت هایی كه باید با آنها مقابله كنند و مسئولیت در قبال بیماران ( برای مثال در خلال كار شبانه ) ، نامتجانس بودن موقعیت های تنیدگی زا كه حاصل تنوع بیمارستان ها و در نتیجه تفاوت نوع كار پرستاران است ، شاغلین این حرفه را در معرض تنیدگی قابل ملاحظه ای قرار داده اند (6 ). همچنین پرستاران در محیط کار خود با چالشهای گوناگونی مواجه هستند که منشا تنش در آنها می شود از جمله  این که آموخته های پرستاران در طی برنامه آموزش پرستاری در بیشتر موارد با شرایطی كه بر محل كار حاكم است مغایرت دارد و معمولا آنها را در وضعیت نامطلوبی قرار می دهد كه مورد قبول آنان نیست ، بنابراین در تصمیم گیریهای روزمره در رابطه با مراقبت از بیماران دچار تضاد  درونی شده و نمی دانند چگونه به نداهای وجدان خود پاسخ دهند. درنتیجه ممكن است علائم تنیدگی زای روانی در آنها ظاهرگردد (7). طبق گزارشات انجام شده در كشورمان شیوع فرسودگی شغلی پرستاران بالا می باشد به طوری كه در بیمارستان های وابسته به دانشگاه علوم پزشكی بابل  در 6/68 درصد از پرستاران فرسودگی شغلی زیاد و7/0 درصد فرسودگی شغلی خیلی زیاد گزارش شده است . بیشترین علل فرسودگی نیز شامل پایین بودن حقوق و مزایا(9/93%) و عدم حمایت مدیران (85%)،عدم امنیت شغلی(84%) و ساعات كار  زیاد(3/83%) بوده است (2). در بیمارستانهای خصوصی تهران نیز درحدود87 درصد از پرستاران واماندگی عاطفی درحدمتوسط به بالا گزارش شده است (1) .

  فرسودگی شغلی اثرات زیان آور زیادی بر جسم، وضعیت روحی روانی واجتماعی شخص و عملكرد شغلی دارد كه شامل  نقصان اخلاق كاركنان، عملكرد كاری معیوب،  كاهش تولید ، غیبت ازكار، رفتار نامناسب شخصی بامددجویان ، نگرش منفی نسبت به شغل، رضایت  شغلی كمتر ، تغییر شغل  بیشتر، كیفیت زندگی پایین تر و فقر سلامتی ورفاه روحی روانی  می باشند (4). در مطالعه ای كه در سال 2010 توسط هازل[5] در فلوریدا با هدف تعیین استرس شغلی، فرسودگی شغلی ، رضایت شغلی و تمایل به ترك كار در پرستاران بیمارستان های دولتی صورت گرفت نیز اثرمنفی واماندگی عاطفی و عدم موفقیت فردی شغلی بر رضایت شغلی گزارش شد. همچنین نتایج این مطالعه ارتباط استرس شغلی ، فرسودگی شغلی، عدم رضایت شغلی و تمایل به ترك كار را تایید كرد (8).

بهای فرسودگی شغلی را در درجه اول مددجویان می پردازند چون به دلیل این مسئله كیفیت مراقبت پرستاری كاهش یافته و رضایت مددجویان كاهش می یابد (9). وقتی پرستاران دچار فرسودگی شغلی می شوند ، مراقبت ضعیف تری ارائه می دهند كه در نهایت موجب زیان سازمان  می شود ؛ پس سازمانها نیز بهای فرسودگی شغلی را می پردازند   (10و9). علاوه بر اینها خود پرستاران نیز متضرر می شوند چون فرسودگی شغلی زندگی آنان را هم تحت تاثیر قرار می دهد (11).  در مدیریت استرس شغلی بعضی اقدامات  فردی  لازم است صورت گیرد به طوری كه هر فرد باید  خودش در مورد كنترل فشار عصبی خود اقدام نماید. مدیران نیز با اعمال برخی اقدامات مانند پرورش فرهنگ سازمانی مطلوب ، هدایت و حمایت كاركنان ، طراحی نظام حقوق مناسب و انگیزشی ، توجه به تطبیق شغل و شایسته سالاری ، مشاركت افراد در تصمیم گیری و بهبود ارتباطات سازمانی می توانند در مدیریت استرس شغلی دخیل بوده و از تحلیل رفتگی كاركنان با تجربه و كارشناسان خود جلوگیری كنند (12 ).

 اكثر پرستاران درمحیطهای پرتنش كاری،  ازحمایت اجتماعی كافی برخوردار نیستند (13). اگر حمایت اجتماعی در محیط كار وجود داشته باشد،  در سازگاری  شخص با تنش نقش عمده ای   خواهد داشت (14). ابوالراب[6] نیز به نقل از  سلیه[7] گفته است  پرستارانی كه باید به حمایت از بیماران بپردازند خود نیازمند حمایت هستند (15). دو منبع اصلی حمایت برای یک فرد شاغل وجود دارد : حمایت بر پایه كار كه شامل دو بعد حمایت مسئولان و حمایت همكاران می باشد؛ حمایت بر پایه غیر كار نیز شامل

خرید اینترنتی فایل متن کامل :

 

 

 حمایت افرادی مانند همسر، خانواده و دوستان فرد شاغل می باشد. در مواجه با استرس زاهای محل كار منابع سازمانی حمایت بیشتری را نسبت به منابع حمایتی خارج از محل كار فراهم می كنند. حمایت شغلی پرستاران شامل حمایت مسئولان وحمایت همكاران می باشد(5). محیطهای كاری توأم با حمایت، مهمترین عامل ایجاد رضایت شغلی برای پرستاران است. حمایت اجتماعی بر درمان بیماران ، رضایت شغلی پرستاران ، جذب وحفظ آنان تاثیرمی گذارد (16 ) . در كشور ما طبق برخی مطالعات انجام شده پیامد هایی كه متعاقب فرسودگی شغلی پدید می آیند نیز گزارش شده اند از جمله این كه آمار غیبت از كار در پرستاران بالا است (17). و عدم رضایت شغلی نیز در مطالعه ای كه در سال 1388 توسط میرزا بیگی و همكاران در مورد 1058 پرستار كشورمان انجام شده است به میزان بالا گزارش شده است. از بالاترین امتیازات مربوط به نارضایتی شغلی نیز وجهه اجتماعی حرفه پرستاری درجامعه و روشها و نحوه ارتباط با مدیران پرستاری     بوده ا ند (18). در مطالعه ای كه با هدف تعیین عوامل موثر بر رضایت شغلی از دیدگاه پرستاران توسط آذربین و همكاران در سال 1376 در استان گیلان صورت گرفته است  نیز ، (3/82%) از پرستاران نحوه ارتباط مسئولین و (1/73%) ارتباط همكاران را  برعدم رضایت شغلی خویش موثردانسته اند(19) .

هدف كلی

تعیین ارتباط فرسودگی و حمایت شغلی از دیدگاه پرستاران مراكز آموزشی درمانی شهر رشت  درسال1389   

 اهداف ویژه

1-تعیین میزان فرسودگی شغلی براساس دفعات و شدت آنها از دیدگاه پرستاران در مراكز آموزشی درمانی شهر رشت 

1.1- تعیین میزان واماندگی عاطفی براساس دفعات و شدت آنها از دیدگاه پرستاران مراكز آموزشی درمانی شهر رشت

1.2- تعیین میزان مسخ شخصیت براساس دفعات و شدت آنها از دیدگاه پرستاران  مراكز آموزشی درمانی شهر رشت

1.3- تعیین میزان  دستاورد های فردی شغلی( موفقیت فردی شغلی ) براساس دفعات و شدت آنها از دیدگاه پرستاران  مراكزآموزشی درمانی شهر رشت

2- تعیین میزان حمایت شغلی از دیدگاه پرستاران مراكز آموزشی درمانی شهر رشت

2.1- تعیین میزان حمایت همكار از دیدگاه پرستاران مراكز آموزشی درمانی شهر رشت

2.2- تعیین میزان حمایت مسئول از دیدگاه پرستاران مراكز آموزشی درمانی شهر رشت

3- تعیین ارتباط فرسودگی با حمایت شغلی از دیدگاه پرستاران مراكز آموزشی درمانی شهر رشت

4- تعیین ارتباط فرسودگی بر حسب ویژگیهای دموگرافیک از دیدگاه پرستاران در مراكز آموزشی درمانی  شهر رشت   

 فرضیه پژوهش:

بین حمایت شغلی پرستاران شاغل درمراكز آموزشی درمانی شهر رشت و فرسودگی شغلی آنان ارتباط وجود دارد.

 سوالات پژوهش :

• آیا بین بعد واماندگی عاطفی از ابعاد فرسودگی شغلی و ویژگی های دموگرافیک پرستاران ارتباطی وجود دارد؟
• آیا بین بعد مسخ شخصیت از ابعاد فرسودگی شغلی و ویژگی های دموگرافیک پرستاران ارتباطی وجود دارد؟
• آیا بین بعد عدم موفقیت فردی شغلی از ابعاد فرسودگی شغلی و ویژگی های دموگرافیک پرستاران ارتباطی وجود دارد؟

 7- میزان ارتباط بین حمایت شغلی پرستاران و بروز فرسودگی شغلی درآنان قابل بررسی می باشد.

 تعاریف واژه ها

 تعریف نظری فرسودگی شغلی

فرسودگی نتیجه پایانی استرس شغلی” مدیریت نشده” است كه به صورت احساس واماندگی عاطفی، مسخ شخصیت، وكاهش كسب دستاوردهای فردی شغلی(عدم موفقیت  فردی در شغل ) بروز       می كند. احساس واماندگی عاطفی، احساس هیجانی بودن بیش از حد و درماندگی توسط شخصی است كه كار می كند. مسخ شخصیت به گسترش فقدان شخصیت، حالت بی احساسی نسبت به دریافت كنندگان مراقبت درمانی یا آموزشی اطلاق می گردد. عدم موفقیت  فردی در شغل زمانی رخ می دهد كه احساس رقابت وبه دست آوردن موفقیت دركاركردن با افراد كاهش می یابد(4).

 تعریف نظری حمایت شغلی

حمایت شغلی در محیط های كاری با 5   اصل زیر تعریف می شود: 1 – وجود تعداد كافی کارکنان 2- مدیریت پرستاری قوی 3- مشارکت کارکنان در تصمیم گیری 4- وجود یک الگو یا مدل مراقبتی (در مقابل مدل پزشكی) و 5- همیاری موثر پزشك و پرستار (22)  

 تعریف عملی فرسودگی شغلی

منظورمحقق از فرسودگی شغلی پرستاران  همان تعریف نظری است که در این پژوهش :

1.1- احساس واماندگی عاطفی از طریق سوالات شماره1،2،3 ، 6، 8 ،13 ،14 ،16و20 پرسشنامه استاندارد فرسودگی شغلی مسلاچ[8] سنجیده می شود كه نمره بیشتر از 30 برای دفعات و بیشتر از 40 برای شدت در این بعد زیاد ، نمره بین 18 الی 29 برای دفعات و نمره بین 26 الی 39 برای شدت متوسط ، نمره كمتر از 17 برای دفعات و كمتر از 25 برای شدت كم محسوب می شوند.                                    

 1.2- مسخ شخصیت از طریق سوالات شماره 5،10،11،15  و22 پرسشنامه استاندارد فرسودگی شغلی مسلاچ سنجیده می شود كه نمره بیشتر از 12 برای دفعات و بیشتر از 15 برای شدت زیاد محسوب    می گردد و نمره بین6 الی 11 برای دفعات و بین 7 الی 14 برای شدت متوسط در نظر گرفته می شود. همچنین نمره كمتر از 5 برای دفعات و كمتر از 6 برای شدت كم محسوب می شوند.                                   

 1.3- احساس فرسودگی در حیطه کاهش دستاوردهای فردی شغلی(عدم موفقیت فردی شغلی) از طریق سوالات شماره 4،7،21،19،18،17،12و9  پرسشنامه استانداردفرسودگی شغلی ماسلاچ سنجیده می شود كه نمره كمتر از 33 برای دفعات و كمتر از 36 برای شدت زیاد ، نمره 39-34 برای دفعات و 43-37 برای شدت متوسط ، نمره بیشتر از 40 برای دفعات و بیشتر از 44 برای شدت كم محسوب می شوند.  

رشد جمعیت و توسعه جوامع بشری منجر به تقاضای مصرف بیشتر آب شده است و با توجه به ثابت بودن تقریبی منابع تامین آب، باید با مدیریتی صحیح، عرضه و تقاضا را در تعادل نگه داشت. این امر حافظت منابع آبی در مقابل آلاینده‌ها (نفوذ آب شور و دیگر مواد شیمیایی) را امری ضروری می کند. تمرکز جمعیت در نواحی ساحلی و بالطبع رشد فعالیت‌ها سبب افزایش میزان برداشت از آب زیرزمینی شده است. این افزایش برداشت، سبب حرکت آب شور دریا به سمت آبخوان‌ها گردیده و این امر شوری بیشتر این منابع را به دنبال داشته است.

شوری زیاد (بیشتر از 2 تا 3 درصد) استفاده از آب را برای شرب غیر ممکن می‌سازد و به ناچار باید با فرایندهایی نظیر تصفیه یا اختلاط با آب شیرین بر این مشکل فائق آمد. بنابراین حفاظت منابع آب‌ زیرزمینی یک موضوع اساسی در شرایط افزایش تقاضا و کاهش این منابع می‌باشد.

در قسمت اعظم کشور به ویژه در مناطقی که آب­های سطحی یا وجود ندارند ، یا دائمی نیستند و یا به مقدار کم وجود دارند، آب مورد نیاز شهرها، صنایع، روستاها و دامداری­ها از منابع زیرزمینی تأمین می‌شود. حتی در نقاطی که بارندگی، زیاد و آب و هوا مرطوب است، مانند گیلان و مازندران که آب سطحی وجود دارد و از پرباران­ترین نقاط ایران هستند . برای رسیدن به تولید بالا در کشاورزی و جبران کمبود آب مورد نیاز، از آب زیرزمینی هم استفاده می‌شود. تقریباً در تمام شهرهای ایران به علت نبود یا کمبود آب­های سطحی و یا به دلیل آلوده بودن آن از آب زیرزمینی نیز استفاده می­ شود [9].

2-1- اهداف و ضرورت تحقیق حاضر

نفوذ آب شور مسأله مهمی است که به سلامت و سبک زندگی بسیاری از مردمی که در نواحی ساحلی و حاشیه کویر زندگی می‌کنند، ارتباط دارد. این مسأله در بسیاری از کشورهایی که دارای ساحل می‌باشند، توجه را به خود جلب نموده است. بررسی پدیده هجوم آب شورکویرچاه‌ جم به آبخوان ­دشت  دامغان هدف اصلی این پایان‌نامه می‌باشد.

در این پایان نامه سعی شده است تا امکان پیشروی آب شور از سمت کویر به سمت دشت دامغان نسبت به ابتدای دوره طرح، بررسی و با توجه به شرایط موجود، به پیش بینی آینده پرداخته شود. با بهره گرفتن از نرم افزار VISUAL MODFLOW و بستهSEAWAT  مدل­سازی پدیده پیشروی آب شور انجام می­ شود.

3-1- سوالات اصلی تحقیق

– با ادامه وضعیت کنونی، افت سطح آب و میزان غلظت نمک در دشت دامغان چگونه تغییر می کند؟

– با اعمال موفق سیاست های مدیریتی و کاهش پمپاژ به میزان 15% ، تغییرات افت سطح آب و میزان غلظت نمک چگونه خواهد بود؟

– در صورت افزایش پمپاژ به میزان 15%(که محتمل ترین فرض است)، افت سطح آب و میزان غلظت نمک در دشت چگونه تغییر پیدا خواهد کرد.؟

4-1- فرضیات تحقیق

خرید اینترنتی فایل متن کامل :

 

 

 

بر اساس منابع در دسترس، در طول این تحقیق فرضیاتی به عمل آمده که از نظر خصوصیات فیزیکی با توجه به گزارش شرکت سهامی آب منطقه ای استان سمنان در خصوص دشت، آبخوان این دشت، آبخوانی آزاد درسه لایه است که این آبخوان آزاد در لایه های دوم و سوم قرار دارد. ضریب ذخیره (S) در کل دشت 4% و ضریب هدایت هیدرولیکی (K) برای هر لایه مقدار ثابتی فرض شده است. هر لایه ی آبخوان همگن بوده و چگالی تنها به غلظت نمک وابسته است و دیگر عوامل تأثیر‌گذار، نادیده گرفته شده اند. با توجه به داده‌های شرکت سهامی آب منطقه‌ای، آمار چاه‌های پمپاژ، و چاه‌های مشاهده‌ای کمّی و کیفی سالانه در نظر گرفته شد. ضمناً از بیلان محاسبه شده توسط سازمان آب منطقه ای استان سمنان استفاده شد.

طبق محاسبات بیلان این سازمان، تخلیه چشمه در سال آبی 85-86 صفر و تخلیه قنات حدود 2میلیون متر مکعب در سال بود که در مقایسه با 160 میلیون متر مکعب تخلیه کل از آبخوان مقداری ناچیز می باشد؛ لذا اثر چشمه و قنات در بیلان، صفر منظور شد.

5-1- دلایل استفاده از آب زیرزمینی

مزایا و محسنات آب های زیرزمینی نسبت به آب­ های سطحی، سبب شده که کشور های پیشرفته جهان، برای تأمین آب آشامیدنی و مصرفی مناطق شهری و صنعتی خود از آب زیرزمینی، تلاش بیشتری به خرج دهند.

از سوی دیگر، مصرف زیاد آب زیرزمینی باعث شده که در بسیاری از نقاط جهان، از جمله کشور ما، سطح سفره آب زیرزمینی به شدت پایین برود، بسیاری از قنات‌ها و دیگر منابع آبی خشک شود، آب شور در سفره های آب زیرزمینی شیرین پیشروی کند، و در مراکز جمعیتی و صنعتی، قسمت قابل توجهی از آب زیرزمینی آلوده گردد.

برخی دلایل استفاده از آب زیرزمینی و مزایای آن نسبت به آب سطحی را می­توان به اختصار به صورت زیر بیان کرد:

– آب زیرزمینی صاف و بی رنگ است.

– نسبت به آب سطحی، کمتر به میکروب­ها و انگل­ها و مواد زیان‌بار آلوده است.

– در بسیاری  از مناطق خشک و بیابانی کشور ما، به علت عدم دسترسی به آب شیرین سطحی ، آب زیرزمینی تنها منبع قابل استفاده را تشکیل می­دهد.

– هزینه­ استخراج آب زیرزمینی در بسیاری از موارد، نسبت به تهیه­ آب از منابع سطحی کمتر است.

– منابع آب زیرزمینی نسبت به منابع آب سطحی، خیلی کمتر تحت تأثیر خشکسالی قرار می­گیرند. 

در بسیاری از مناطق جهان، از جمله در بسیاری از نقاط خشک و بیابانی کشور ما که آب سطحی وجود ندارد، یا قابل استفاده و یا قابل اطمینان نیست، آب زیرزمینی تنها منبع آب مصرفی است و حیات ساکنین و احشام این مناطق به این منبع وابسته است.

[1] Total dissolved solids

:

توتون یكی از گیاهان مهم صنعتی در دنیا می باشد. متعلق به رده نیكوتیانا[1] بوده و جزو خانواده بادمجانیان[2] می باشد.

اهمیت جوانه زنی و استقرار اولیه در تمام محصولات یكسان نیست. استقرار گیاهان زراعی[7] رابطه مستقیم با متوسط زمان سبز شدن[8] گیاهچه دارد كه عملكرد را تحت تاثیر قرار می دهد.روش پیش تیمار[9]كردن بذور جهت كاهش زمان سبز شدن توصیه می گرددGassemi-  Golezani et al., 2008a; Perry, 1981)).

پیش تیماركردن بذر تکنیكی برای یكنواخت سازی جوانه زنی و تغییر دادن خصوصیات فیزیولوژیک در زمان جوانه زنی برای رشد سریع و سطح سبز یكنواخت گیاهچه می باشد.زود سبز شدن گیاهچه ها در مناطقی كه دوره فصل رشد محدود می باشد از اهمیت ویژه ای برخوردار است. زیرا که سطح برگ كانوپی گیاهی در اوایل دوره رشد افزایش می یابد و این افزایش باعث می شود كه گیاهچه از حداكثر تشعشع خورشیدی در طول این دوره استفاده نماید(Brewster et al ., 1981) كه در نتیجه آن تجمع ماده خشك و عمل كرده افزایش خواهد یافت(Tekrony et al., 1991) سبز شدن سریع باعث استفاده بهینه از منابع آب از طریق كاهش میزان آبیاری در مرحله استقرار گیاه زراعی می شود (Jordan, 1983). زود سبز شدن گیاهچه ها باعث رقابت بهتر گیاهان زراعی با علفهای هرز شده و سبب كاهش جمعیت علفهای هرز در مزرعه می شود ( قرینه و همكاران ،1383 ). جوانه زنی و استقرار گیاهچه به طور مستقیم و غیر مستقیم به عوامل متعددی چون شرایط انبار داری، شرایط اكولوژیكی گیاه مادری و بالاخره به كیفیت بذر (قوه زیست و قدرت بذر) بستگی دارد (قاسمی گلعذانی و همكاران، 1376Nasscimento et al., 2004; ). قدرت بذر را می‌توان به كمك تكنیكهای كه به پیش تیماری بذر معروف هستند و موجب افزایش سرعت یكنواختی جوانه بذر می شود بهبود بخشید(Hey decker, 1975; Taylor, 1998).

• افزایش تحمل بذر به شوری به هنگام جوانه زنی با بهره گرفتن از پیش تیماری بذری
• افزایش سرعت جوانه زنی بذر توتون در شرایط تنش شوری
• استقرار سریع گیاهچه های توتون جهت تحمل بهتر تنش شوری

• خرید اینترنتی فایل متن کامل :

   

   

•  

• پایداری غشاء سلولی و کاهش نشت مواد داخلی بذر توسط اعمال پیش تیمارهای متفاوت
• شناسایی بهترین مدت زمان پیش تیمار برای بذر توتون

[1]– nicotiana

[2]-solanace

[3]-jon nicot

[4]-barley21[4]-jon nicot

[5]-basma seres 31

[6]-coker 319

[7]-crop establishment

[8]-mean time of emergence

[9]-seed priming

[10]-Nicotiana to bacoml

: 96

1-4- انواع روابط و عناصر برقراری روابط: 96

2-4- ویژگیهای اقتصادی –اجتماعی  جامعه نمونه تحقیق: 97

1-2-4- ویژگیهای جامعه نمونه تحقیق در سطح خانوار: 97

1-1-2-4- بعد خانوار: 97

2-1-2-4- ساختار سنی: 98

3-1-2-4-  وضع سواد و تحصیلات: 100

3-4- ویژگیهای تولیدی خانوارها: 101

1-3-4- زراعت: 102

1-3-4- باغداری: 103

1-3-4- دامداری: 103

4-4- روابط شهر و روستا بر اساس کارکردهای وضع موجود: 104

1-4-4- روابط اقتصادی شهر و روستا: 105

1-1-4-4- روابط و مناسبات تولیدی: 105

2-1-4-4- مالکین ساکن شهر: 107

1-2-1-4-4- شیوه اداره اراضی مالکین ساکن شهر: 111

3-1-4-4- روابط پولی و نظام اعتباری روستاییان برای تولید محصولات کشاورزی.. 114

2-1-4-4- جریان کالا و تولیدات و مکانیسم بازار: 114

1-4-4- روابط اداری-سیاسی و خدماتی شهر و روستا: 120

1-1-4-4- توزیع فضایی و روابط پشتیبانی -ترویجی: 121

5-4- جمع بندی: 125

فصل پنجم

جمعبندی، نتیجه گیری، آزمون فرضیات و پیشنهادات

1-5-جمع بندی.. 128

2-5- آزمون فرضیات: 130

3-5- نتیجه گیری: 135

4-5- پیشنهادات: 138

منابع و ماخذ. 139

ضمایم. 142

 

فهرست جداول

 

 

جدول شماره 1-1: طبقه بندی نقاط روستایی بخش مرکزی بر اساس فاصله از شهر زابلی.. 3

جدول شماره 2-1: وضعیت پراکندگی تعداد روستای مورد بررسی و خانوارهای نمونه. 4

جدول شماره1-2: پیوندها و وابستگیهای شهر و روستا 36

جدول شماره 1-3 : طبقه بندی ارتفاعی بخش مرکزی شهرستان مهرستان. 47

جدول شماره2-3: طبقه بندی شیب بخش مرکزی شهرستان مهرستان. 49

جدول شماره 3-3: موقعیت طبیعی سکونتگاه های روستایی بخش مرکزی شهرستان مهرستان. 51

جدول شماره4-3: میانگین درجه حرارت شهرستان مهرستان از 1986 تا 2005. 55

جدول شماره5-3: میانگین بارش شهرستان مهرستان از 1986 تا 2005. 58

جدول شماره 6-3: ضریب دو مارتن.. 60

جدول شماره 7-3: سرعت و جهت غالب باد در ایستگاه سراوان. 60

جدول شماره 8-3 : مقایسه استانی شهرستان مهرستان بر حسب تعداد شهر، بخش، دهستان و روستا در سال 1390   65

جدول شماره 9-3: تقسیمات شهرستان مهرستان بر حسب شهر، بخش، دهستان و روستا در سال 1390. 66

جدول شماره10-3 : توزیع جمعیت شهری و روستایی بخش مرکزی شهرستان مهرستان 1390. 66

جدول شماره 11-3 : پراکنش جمعیت و تراکم نسبی  بخش مرکزی شهرستان مهرستان به تفکیک دهستان 1390   67

جدول شماره12-3: رده های جمعیتی سکونتگاه های روستایی بخش مرکزی شهرستان سال1390. 68

جدول شماره 13-3: گروه های سنی به تفکیک جنس در بخش مرکزی سال 1390. 70

جدول شماره 14-3: تعداد خانوار بخش مرکزی طی سال‌های 13655- 1390. 72

جدول شماره 15-3: تعداد جمعیت  بخش مرکزی طی سال‌های 1375- 1390. 73

جدول شماره 16-3: تحولات بعد خانوار بخش مرکزی به تفکیک دهستان طی سال‌های 1375- 1390. 74

جدول شماره 17-3 : وضعیت سواد و آموزش در بخش مرکزی به تفکیک جنس و دهستان طی سال‌های 1390. 75

جدول شماره 18-3 : وضعیت شاخص های اشتغال در بخش مرکزی به تفکیک دهستان طی سال‌های 1390. 76

جدول شماره 19-3: توزیع شاغلان در بخشهای عمده اقتصادی بخش مرکزی شهرستان مهرستان در سال 1390. 77

جدول شماره 20-3: تعداد بهره بردار و مساحت زمینهای زراعی.. 79

جدول شماره 21-3: تعداد بهره بردار و مساحت زمینهای زراعی آبی.. 79

جدول شماره 22-3: تعداد بهره بردار و مساحت زمینهای زراعی دیم. 80

جدول شماره 23-3: سطح كاشت، میزان تولید و عملکرد در هکتار محصولات زراعی شهرستان مهرستان در سال 1392   81

جدول شماره 24-3: تعداد بهره برداریهای دارای دام و تعداد دام آن‌ ها 82

جدول شماره 25-3: تعداد بهره برداریهای دام كوچك و تعداد دام آن‌ ها 83

جدول شماره 3-3: موقعیت طبیعی سکونتگاه های روستایی بخش مرکزی شهرستان مهرستان. 51

جدول شماره4-3: میانگین درجه حرارت شهرستان مهرستان از 1986 تا 2005. 55

جدول شماره5-3: میانگین بارش شهرستان مهرستان از 1986 تا 2005. 58

جدول شماره 6-3: ضریب دو مارتن.. 60

جدول شماره 7-3: سرعت و جهت غالب باد در ایستگاه سراوان. 60

جدول شماره 8-3 : مقایسه استانی شهرستان مهرستان بر حسب تعداد شهر، بخش، دهستان و روستا در سال 1390   65

جدول شماره 9-3: تقسیمات شهرستان مهرستان بر حسب شهر، بخش، دهستان و روستا در سال 1390. 66

جدول شماره 26-3: بهره برداریهای دارای گاو و گوساله و تعداد دام. 83

جدول شماره 27-3: تعداد و مساحت بهره برداریهای با زمین باغی.. 84

جدول شماره28-3: سطح بارو و غیر بارو(هکتار) و میزان تولید(کیلوگرم) محصولات باغی شهرستان مهرستان در سال 1392   85

جدول شماره 29-3 : خدمات زیربنایی و تعداد روستاهای برخوردار بخش مرکزی به تفکیک دهستان سال 1390. 87

جدول شماره 30-3 : خدمات اداری -سیاسی و تعداد روستاهای برخوردار بخش مرکزی به تفکیک دهستان سال 1390   88

جدول شماره 31-3: خدمات بهداشتی-درمانی و تعداد روستاهای برخوردار بخش مرکزی به تفکیک دهستان سال 1390   89

جدول شماره 32-3: خدمات آموزشی و تعداد روستاهای برخوردار بخش مرکزی به تفکیک دهستان سال 1390. 90

جدول شماره 33-3 : خدمات تجاری-بازرگانی و فرهنگی و تعداد روستاهای برخوردار بخش مرکزی به تفکیک دهستان سال 1390. 91

جدول شماره 34-3: خدمات پشتیبانی-ترویجی و تعداد روستاهای برخوردار بخش مرکزی به تفکیک دهستان سال 1390   92

جدول شماره 35-3: خدمات ارتباطی و تعداد روستاهای برخوردار بخش مرکزی به تفکیک دهستان سال 1390. 93

جدول1-4: طبقه بندی خانوارهای نمونه تحقیق.. 98

جدول 2-4: توزیع سنی سرپرستان خانوار جامعه نمونه. 99

جدول 3-4: وضعیت سواد سرپرستان خانوار جامعه نمونه. 100

جدول 4-4: وضعیت اشتغال خانوار جامعه نمونه. 101

جدول 5-4: میانگین برداشت تولیدات زراعی خانوارهای نمونه. 103

جدول 6-4: میانگین برداشت تولیدات زراعی خانوارهای نمونه. 103

جدول 7-4: میانگین تعداد دام خانوارهای نمونه. 104

جدول 8-4: مقدار زمین زراعی و باغی در اختیار خانوارهای نمونه و نوع مالکیت آنها 106

جدول 9-4: شیوه بهره برداری و میزان زمین در اختیار مالکین ساکن شهر. 108

جدول 10-4: تعداد مالک ساکن شهر در روستاهای نمونه و شیوه بهره برداری آنها 111

جدول 11-4: نحوه فروش مازاد تولیدی خانوارهای نمونه. 115

جدول 12-4: نحوه فروش مازاد تولیدی محصولات باغی خانوارهای نمونه به تفکیک روستا 116

جدول 13-4: مکانهای اصلی تامین نیازهای اساسی خانوارهای نمونه (به درصد) 121

 

 فهرست نقشه­ها

 

 

نقشه 1-1: پراکندگی روستاهای نمونه بخش مرکزی شهرستان مهرستان. 5

نقشه شماره1-3: موقعیت بخش مرکزی در شهرستان، استان و کشور 44

نقشه شماره 2-3: توپوگرافی و پراکنش فضایی سکونتگاه های روستایی بخش مرکزی.. 48

نقشه شماره 3-3: طبقات شیب و پراکنش سکونتگاه های بخش مرکزی شهرستان مهرستان. 50

نقشه شماره 4-3: وضعیت توپوگرافی شهرستان مهرستان در مقایسه با شهرستانهای مجاور 52

نقشه شماره 5-3: پراکنش فضایی طبقات جمعیتی سکونتگاه های روستایی بخش مرکزی شهرستان مهرستان. 69

نقشه شماره 1-4: پراکنش فضایی روستاهای نمونه دارای مالک ساکن شهر. 110

نقشه شماره 2-4: پراکنش فضایی شیوه بهره برداری در روستاهای نمونه دارای مالک ساکن شهر. 112

نقشه شماره 2-4: مکان فروش مازاد محصولات باغی خانوارهای نمونه به تفکیک روستا 118

نقشه4-4: پراکنش فضایی و مراجعات پشتیبانی-ترویجی روستاهای نمونه. 124

 

فهرست نمودارها

 

خرید اینترنتی فایل متن کامل :

 

 

 

 

نمودار 1 -3: میانگین ماهیانه درجه حرارت هوای ایستگاه سراوان طی سالهای 2005-1986. 54

نمودار 2-3: میانگین ماهیانه بارش ایستگاه سراوان طی سالهای 2005-1986. 56

نمودار 3-3: پراکندگی فصلی بارش در شهرستان سراوان. 57

نمودار 4-3: منحنی آمبروترمیک بر اساس داده های دما و بارش ایستگاه سراوان. 59

نمودار 5-3 : هرم سنی جمعیت بخش مرکزی سال 1390. 71

نمودار 6-3 : تعداد خانوار بخش مرکزی از سال 1375-1390. 72

نمودار 7-3 : تحولات جمعیتی بخش مرکزی از سال 1375-1390. 73

نمودار 8-3: توزیع شاغلان در بخشهای عمده اقتصادی بخش مرکزی شهرستان مهرستان در سال 1390. 78

نمودار1-4: وضعیت تعداد خانوارهای نمونه تحقیق.. 98

نمودار 2-4: توزیع سنی سرپرستان خانوار جامعه نمونه. 99

نمودار 3-4: وضعیت سواد سرپرستان خانوار جامعه نمونه. 100

نمودار 4-4: وضعیت اشتغال خانوار جامعه نمونه. 102

نمودار 5-4: مقدار زمین زراعی در اختیار خانوارهای نمونه. 106

نمودار 6-4: مقدار زمین باغی در اختیار خانوارهای نمونه. 107

نمودار7-4: مساحت زمینهای زراعی در اختیار مالکین ساکن شهر. 109

نمودار7-4: مساحت زمینهای باغی در اختیار مالکین ساکن شهر. 109

نمودار 8-4: محل فروش مازاد محصولات زراعی خانوارهای نمونه. 117

نمودار 9-4: محل فروش مازاد محصولات باغی خانوارهای نمونه. 117

 

فهرست اشکال

 

 

 شکل 1-1: فرایند انجام تحقیق.. 7

شکل شماره 1-2: مدل مفهومی تحقیق بر اساس رویکرد حاکم بر تحقیق.. 41 .

شکل 1-5: روابط بین یافته های تحقیق در راستای تایید فرضیه اول. 132

شکل 2-5: روابط بین یافته های تحقیق در راستای تایید فرضیه دوم. 134

بیان مسئله و ضرورت تحقیق

اهمیت توجه به مناسبات شهر و روستا تا بدانجاست که بسیاری معتقدند، برای فهم و تعدیل پویایی جریان فقر در کشورها، بویژه کشورهای در حال توسعه که در معرض شهرنشینی، یا به سخن بهتر، شهرگرایی شتابان قرار دارند، تنها در غالب تاکید بر نحوه و دامنه روابط متقابل و تعامل میان عرصه ­های روستایی و شهری قابل فهم و چاره­جویی استاین تاکید از آن رو است که دهه­های اخیر، به خاطر وجود بستگیهای موجود بین محیطهای روستایی و شهری، نوعی پیوستگی شکننده بین این دو عرصه زیستی پدیدار شده استاین پیوستگی در قالبی نظامور عمل می کند و بر این مبنا، انچه در یکی از این دو عرصه اتفاق می­افتد، لاجرم بر عرصه دیگری نیز اثرگذار خواهد بود (سعیدی،1390، 74). روابط شهر و روستا مجموعه روابط کالبدی-فضایی، اجتماعی-اقتصادی و حقوقی سیاسی سکونتگاه های روستایی با کانونهای کوچک و بزرگ شهری را شامل می­ شودبحث از روابط شهر و روستا در بررسیهای علوم اجتماعی، به ویژه مطالعات جغرافیایی،  از سابقه نسبتا طولانی برخوردار است، اما سرآغاز بحثهای جدی و علمی در این باره به دهه 1940 برمی­گردد (سعیدی، 1387، 395). در دوره معاصر هانس بوبک[1] جغرافیدان اتریشی برای نخستین بار (1948م) با بررسی این مناسبات در ایران، موضوع را به شیوه­ای نوین و در چارچوب نظریه­ای تازه مورد توجه و بررسی قرار دادهانس بوبک در نوشته­ های پیشتاز خود در زمینه روابط شهرها و حوزه پیرامونی(روستایی) در کشور­های شرق اسلامی، بویژه ایران، این گونه روابط سلطه را در قالب نظریه سرمایه­داری بهره­بری و مناسبات انگلی شهری-روستایی مطرح ساخته است ( سعیدی، 1390، 79). از آنجا که هر نظام کلیتی متشکل از اجزاء و عناصر مرتبط و قاعدتا هماهنگ به منظور نیل به هدف معین به شمار آورد(سعیدی، 1388، 3). می­توان نظام بهره ­برداری را نظامی شامل مجموعه ­ای از نیروهای تولیدی و روابط اجتماعی مترتب بر آن به حساب آورد نظام بهره برداری یک مفهوم حقوقی و در عین حال اجتماعی-اقتصادی است که بر مبنای آن، روابط حقوقی و مناسبات اجتماعی-اقتصادی افراد در ارتباط با زمین، نوع و حدود مالکیت، حق تصرف، نحوه بهره­ گیری از عوامل تولید، بویژه زمین وآب و نهایتا نظام کار تعیین گرددبر همین بنیاد، گونه روابط و مناسبات در عرصه سکونتگاهی و روابط فضایی، از جمله روابط شهر و روستا و نیز تفاوت­های مکانی-فضایی نیز تجلی می­یابنددر ارتباط با روابط شهر و روستا، گذشته از سایر روندها، فرایند مبادله مازاد محصول از اهمیت ویژه­ای برخوردار است (سعیدی و مکانیکی ، 1387، 5 ). روستاهای بخش مرکزی شهرستان زابلی با 169 آبادی روستایی و 8353 خانوار با 34877 نفر جمعیت و اتکا بر اقتصاد و نظام تولیدی خود روابطی را با شهر زابلی برقرار کرده ­اند ، خرما محصول غالب روستاهای ناحیه زابلی است که در تامین درامد روستائیان ناحیه نقش عمده­ای دارد . روستائیان در زمینه بازاریابی این محصول مشکلاتی از جمله نبود امکانات نگهداری، اصناف و تشکل­ها مواجهند . در این بین دلالان شهری با پیش خرید این محصول به صورت نارس و سپس با بسته بندی و انتقال آن به سردخانه­ها داخل شهر با قیمت بسیار بالاتر به فروش می­رسانند در این میان روستائیان که تولید کننده هستند بیشترین ضرر را متحمل می­شوند چرا که به بازار دسترسی ندارند و محصول را با قیمت ارزان می­فروشند. با ادامه این روند یعنی تولید(خرما) در روستاهای ناحیه زابلی و خارج شدن قسمت اعظم سرمایه از نظام تولیدی و انتقال به شهر،  منجر به رشد شهر زابلی و واپس ماندن روستاهای پیرامونی می­ شود.

برنج نقش مهمی در تغذیه نیمی از مردم جهان که بیشتر آنها در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران زندگی می‌کنند، دارد. این محصول یک سوم سطح زیرکشت غلات دنیا را اشغال کرده است و 35 تا 60 درصد کالری مورد نیاز 7/2 میلیارد نفر از جمعیت جهان را تامین می‌کند. براساس گزارش مجمع بین دول تغییراقلیم، تا پایان قرن 21 غلظت دی اکسید کربن جو به 700 میکرومول در مول خواهد رسید. تحقیقات مختلف نشان داده است که پاسخ برنج به افزایش غلظت دی اکسید کربن وابسته به برهمکنش دی اکسید کربن با ژنوتیپ و کود نیتروژن است. بنابراین در این تحقیق ابتدا آزمایشی جهت ارزیابی 28 ژنوتیپ برنج منتخب اصلاحی شمال، محلی شمال و مرکزی ایران در دو سطح نیتروژن شامل 85/2 (غلظت نیتروژن محلول یوشیدا) و 42/1 (نصف غلظت نیتروژن محلول یوشیدا) میلی‌مولار از منبع آمونیوم نیترات به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی اجرا گردید. در این آزمایش تعداد پنجه، سطح برگ، شاخص سبزینگی، ارتفاع گیاه، طول ریشه و وزن خشک ریشه، اندام هوایی و کل، به طور معنی‌داری تحت تاثیر ژنوتیپ، غلظت نیتروژن محلول غذایی و نیز برهمکنش بین آنها قرار گرفت. تنوع ژنتیکی قابل توجهی از نظر پاسخ به غلظت کاهش یافته نیتروژن محلول غذایی در بین ژنوتیپ­ها مشاهده شد. در بین ارقام اصلاح شده شمال، بالاترین کارایی نیتروژن به ارقام فجر و خزر و کمترین آن به ارقام نعمت و شیرودی تعلق داشت. در حالی که در بین ارقام محلی شمال ارقام حسنی و کاظمی بیشترین و ارقام طارم منطقه و اهلمی طارم کمترین کارایی نیتروژن را به خود اختصاص دادند. ارقام زاینده رود و لاین 2 فیروزان نیز کمترین و بیشترین کارایی را در بین ارقام مرکزی دارا بودند. در آزمایش دوم چهار ژنوتیپ انتخاب شده بر اساس نتایج آزمایش اول (فجر، حسنی، شیرودی و طارم منطقه) در چهار سطح غلظت نیتروژن محلول غذایی شامل 712/0، 42/1، 85/2 (شاهد) و 79/3 میلی‌مولار از منبع آمونیم نیترات محلول یوشیدا و در دو محیط با غلظت معمول (حدود 360 میکرومول) و غنی‌شده (حدود 700 میکرومول برمول) دی اکسیدکربن هوا به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار ارزیابی شدند. در آزمایش دوم برداشت گیاهان در طی دو مرحله انجام گرفت. در برداشت اول 30 روز بعد از اعمال تیمار، افزایش غلظت دی اکسید کربن باعث افزایش غلظت کلروفیل، سطح برگ و سهم ریشه از وزن خشک کل شد. برهمکنش اثر دی اکسید کربن و ژنوتیپ بر وزن خشک اندام هوایی،  غلظت کلروفیل و غلظت کاروتنوئید معنی­دار بود. وزن خشک اندام هوایی در ژنوتیپ­های شیرودی، حسنی و فجر افزایش یافت، گرچه افزایش وزن خشک اندام هوایی ژنوتیپ فجر از لحاظ آماری معنی دار نبود. در حالی که ژنوتیپ طارم منطقه کاهش معنی داری در وزن خشک اندام هوایی نشان داد. در برداشت دوم 60 روز بعد از اعمال تیمار، افزایش غلظت دی اکسید کربن باعث کاهش سطح برگ، غلظت و محتوای نیتروژن اندام هوایی و باعث افزایش کارایی مصرف نیتروژن و غلظت نیتروژن ریشه شد که با افزایش نسبت غلظت نیتروژن ریشه به اندام هوایی همراه بود. اثر برهمکنش غلظت دی اکسید کربن و ژنوتیپ نشان داد که کاهش سطح برگ در اثر افزایش غلظت دی اکسید کربن فقط در ژنوتیپ­های شیرودی و طارم منطقه معنی‌دار بود. همچنین، در اثر افزایش غلظت دی اکسید کربن غلظت کلروفیل در ژنوتیپ­های حسنی و فجر افزایش و در ژنوتیپ­های طارم و شیرودی کاهش یافت. بیشترین کارایی مصرف نیتروژن به رقم فجر تعلق داشت. در برداشت دوم وزن خشک گیاه تحت تاثیر افزایش غلظت دی اکسید کربن قرار نگرفت. همبستگی بین وزن خشک اندام هوایی با غلظت نیتروژن اندام هوایی مثبت ولی با کارایی مصرف نیتروژن منفی بود. از تنوع ژنتیکی مشاهده شده در بین ارقام برنج از نظر پاسخ به سطوح مختلف نیتروژن و دی‌اکسید کربن  می‌توان در برنامه‌های اصلاحی جهت افزایش تولید نظام‌های زراعی متاثر از تغییر اقلیم بهره برداری کرد.

کلمات کلیدی: برنج، تنوع ژنتیکی، دی اکسید کربن، نیتروژن، کارایی مصرف نیتروژن.

1-1- گیاه برنج

برنج یکی از سه محصول غذایی اصلی جهان و جز اصلی رژیم غذایی نیمی از جمعیت جهان محسوب می­ شود [11]. سالانه حدود 730 میلیون تن شلتوک از 163 میلیون هکتار زمین برنج کاری در جهان برداشت می­ شود. بیش از 90% تولید و مصرف برنج جهان در آسیا صورت می­گیرد. در آینده با افزایش جمعیت، تقاضا برای برنج نیز افزایش می­یابد و این امر برنج را از لحاظ امنیت غذایی در آسیا حایز اهمیت می­ کند [4]. کشت برنج در ایران از 2000 سال پیش متداول بوده است [17]. هم اکنون استان­های گیلان و مازندران از مناطق مهم تولید برنج در کشور هستند و استان­های خوزستان، گلستان و فارس در رتبه ­های بعدی قرار دارند. در ایران سالانه در حدود 7/2 میلیون تن شلتوک از 574 هزار هکتار زمین برنج کاری برداشت می­ شود [23]. برنج از عمده ترین منابع غذایی در کشور است [4]، و در حال حاضر برای تامین نیاز مصرف کنندگان سالانه 5/1 میلیون تن برنج وارد کشور می­ شود [40].

1-2- نیتروژن

نیتروژن یک عنصر ضروری برای رشد گیاه و تولید محصول است. با افزایش مصرف نیتروژن افزایشی خطی در عملکرد دانه دیده می­ شود. کاهش و یا افزایش مصرف نیتروژن هر دو می­توانند مسایل مهمی در سطح جهانی به وجود بیاورند. کاهش این عنصر موجب به خطر انداختن امنیت غذایی شده و افزایش مصرف آن آلودگی­های زیست محیطی را به همراه دارد [45]. نیتروژن یکی از عناصر بسیار مهم برای برنج بوده و در صورت کمبود مانع رشد شده و عملکرد کاهش می­یابد. همچنین مصرف بیش از اندازه سبب رشد بی­ رویه و در نتیجه خوابیدگی، بیماری بلاست، شیت بلایت و افزایش شیوع آفات را به دنبال دارد [11]. معمولا به ازای هر یک تن محصول برنج نزدیک به 20 کیلوگرم نیتروژن در هکتار نیاز است [4].

1-3- گاز دی اکسید کربن

 پیامدهای اقلیمی مرتبط با افزایش مداوم غلظت دی اکسید کربن و سایر گازهای فعال جو در دهه­های اخیر، نگرانی­هایی را به همراه داشته و توجه دانشمندان و سیاست گذاران را به خود جلب کرده است. تغییراتی که در مقیاس جهانی انتظار آن می­رود، به صورت تغییر شرایط آب و هوایی و فصل رشد در مقیاس منطقه­ ای و محلی بروز کرده و مستقیما بر کشاورزی و پوشش ­های طبیعی تاثیر می­گذارد [24]. براساس گزارش مجمع بین دول تغییر اقلیم، تا پایان قرن 21 غلظت دی اکسید کربن جو به 800-700 میکرومول در مول خواهد رسید ]6.[ این افزایش غلظت دی اکسید کربن می ­تواند باعث بهبود فتوسنتز و کارایی مصرف آب و نیتروژن شود. همچنین افزایش عملکرد ناشی از غلظت دی اکسید کربن می ­تواند برای پاسخ به افزایش جهانی تقاضا برای غذا در آینده مهم باشد [70].

1-4- اهداف انجام تحقیق

دی اکسید کربن یکی از الزامات غیر زنده و ضروری برای رشد گیاه مانند نور، آب و مواد غذایی است. هرگونه تغییر در دسترسی به این پارامتر به ویژه در مقیاس جهانی علاوه بر بیولوژی گیاه بر تمامی سیستم­های زنده تاثیر می­گذارد. داده ­های مبتنی بر افزایش غلظت دی اکسید کربن نشان دهنده نیاز مبرم برای تحقیق در درک اساسی ما از چگونگی پاسخ بیولوژیک گیاهی به افزایش دی اکسید کربن محیط است [59]. برنج با توجه به سیستم فتوسنتزی سه کربنه پاسخ مثبتی به افزایش دی اکسید کربن می­دهد [71]. تحقیقات مختلف نشان داده است که پاسخ برنج به افزایش غلظت دی اکسید کربن وابسته به برهمکنش دی اکسید کربن با ژنوتیپ و کود نیتروژن است . در این تحقیق ابتدا پاسخ ژنوتیپ‌های مختلف گیاه برنج نسبت به نیتروژن مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس واکنش ژنوتیپ‌هایی با پاسخ­های متفاوت به کمبود نیتروژن، نسبت به افزایش غلظت دی اکسید کربن هوا مورد شناسایی قرار گرفت.

2-1- اهمیت گیاه برنج

برنج نقش مهمی در تغذیه نیمی از مردم جهان که بیشتر آنها در کشورهای در حال توسعه مانند ایران زندگی می‌کنند، دارد. این محصول یک سوم سطح زیر کشت غلات دنیا را اشغال کرده است و 35 تا 60 درصد کالری مورد نیاز 7/2 میلیارد نفر از جمعیت جهان را تامین می‌کند. [81]. مصرف سرانه برنج در جهان 7/56 کیلو گرم در سال می­باشد [40]. سطح زیر کشت برنج در جهان 163 میلیون هکتار است که با متوسط عملکرد 48/4 تن در هکتار 2/730 میلیون تن شلتوک در سال 2012 از آن برداشت شد [40]. در بسیاری از کشورها امنیت غذایی وابستگی زیادی به بوم نظام­های کشت آبی و بارانی برنج دارد [81]. بر آورد می­ شود که تولید برنج باید سالانه یک درصد افزایش یابد تا بتواند جوابگوی تقاضای غذای جمعیت در حال رشد باشد [40]. این گیاه منبع اصلی پروتئین در رژیم غذایی مردم بیشتر کشورهای آسیایی به شمار می­رود [79]. حدود 90 درصد برنج جهان در آسیا تولید و مصرف می­ شود که 96 درصد آن در کشورهای در حال توسعه است [81].

شکل2-1 میزان تولید و سطح زیر کشت جهانی شلتوک [40]

کشت برنج در ایران به دوره هخامنشیان بر می­گردد [17]. مصرف سرانه برنج در ایران 37 کیلوگرم در سال تخمین زده می­ شود. سطح زیر کشت برنج کشور 574 هزار هکتار است که استان مازندران با دارا بودن سهم 5/38 درصدی رتبه نخست كشور را به­خود اختصاص داده است و استان گیلان با 2/31 درصد در جایگاه دوم قرار گرفته است. استان­های خوزستان با سهم 1/10 درصد، گلستان با سهم 5/8 درصد و فارس با سهم 5/5 درصد از  کل سطح برداشت اراضی شالی­کاری كشور به ترتیب رتبه‌های سوم تا پنجم را دارا هستند. همچنین از لحاظ تولید شلتوک  به همین ترتیب این استان­ها از مهمترین مراکز تامین برنج داخلی می­باشند. با متوسط عملکرد 2/4784 کیلوگرم در هکتار میزان تولید سالانه شلتوک کشور در حدود 7/2 میلیون تن می­باشد [23]. با این حال سالانه بر اساس آمار رسمی سازمان خوار و بار کشاورزی جهان 5/1 میلیون تن برنج در کشور وارد می­ شود [40].

از برنج علاوه بر مصارف غذایی، در تهیه الکل، کاغذ و در صنایع پارچه بافی استفاده می­گردد. همچنین با توجه به این که دانه­ برنج حاوی مقدار زیادی نشاسته است، از آن

خرید اینترنتی فایل متن کامل :

 

 

 برای تهیه­ نشاسته نیز استفاده می­گردد. از کاه آن برای تغذیه دام و از پوست دانه برنج (سبوس) برای تقویت مزارع، باغات و خوراک دام و طیور استفاده می­ شود [11].

2-2- ویژگی های گیاه شناسی

برنج با نام علمی Oryza sativa L. متعلق به خانواده گرامینه (Poaceae) است. این گیاه دارای ژنوتیپ­های زودرس (طول دوره رشد 130 تا 145 روز)، متوسط رس (150 تا 160 روز) و دیررس (170 تا 180 روز) می­باشد. ریشه برنج سطحی و افشان بوده و حداکثر تا عمق 20 تا 25 سانتیمتری خاک نفوذ می­نماید. ساقه آن بند بند و توخالی است. برگ­ ها کشیده با رگبرگ­های موازی و بدون دمبرگ در دو طرف ساقه به صورت متناوب قرار گرفته­اند. دارای قدرت پنجه زنی مناسب بوده به طوری که هر بوته برنج معمولا 4 تا 5 پنجه تولید می­ کند. گل آذین برنج پانیکول بوده و گیاهی خودگشن است [11].

2-3- ویژگی­های اکولوژیکی

برنج گیاهی است ویژه کشت در مناطق گرم و به طور کلی گیاهی نیمه گرمسیری است. این گیاه از 53 درجه شمالی تا 35 درجه جنوبی کشت می­ شود. این گیاه دارای سه تیپ زراعی ایندیکا از تیپ­های گرمسیری، ژاپونیکا تیپ معتدل و جاوانیکا تیپ حدواسط برنج است. عمده سطح زیر کشت برنج در ایران از ارقام ایندیکا تشکیل شده است و فقط 20 درصد سطح زیر کشت به ارقام ژاپونیکا اختصاص دارد. ارقام ایندیکا نسبت به طول دوره­ روشنایی حساس بوده و گیاهانی روز کوتاه می­باشند، در حالی که ارقام ژاپونیکا حساسیتی به طول دوره­ روشنایی ندارند [4]. دمای مورد نیاز برنج برای رشد و نمو مطلوب بین 27 تا 32 درجه سانتی ­گراد می­باشد [69]. درجه حرارت­های پایین­تر از 20 درجه سانتی ­گراد طی ابتدای مرحله میکروسپور مانع از نمو گرده می­ شود. همچنین در هنگام گل­دهی دمای پایین تر از 20 و بالاتر از 35 درجه باعث افزایش عقیمی سنبله می­ شود [21].

2-4- اهمیت کود نیتروژن

با توجه به این که نیتروژن نقش قابل ملاحظه ای در افزایش عملکرد گیاهان دارند، سالانه میلیون‌ها تن از کودهای نیتروژنی برای تولید محصولات مختلف کشاورزی در سراسر جهان مصرف می‌شود [44]. از طرف دیگر مصرف بیش از حد نیتروژن موجب آسیب‌های زیست محیطی، افزایش گرمایش جهانی و نهایتا آسیب به سلامتی انسان می‌شود. در واقع فقط 30 تا 40 درصد نیتروژن اضافه شده به خاک به مصرف گیاه می‌رسد و مابقی از طریق رواناب و آبشویی، تصعید آمونیومی و دنیتریفیکاسیون از دسترس گیاه خارج شده و محیط زیست را آلوده می­ کند . کارایی مصرف نیتروژن در کشت برنج در آسیا 40 درصد و در ایران 34 درصد می­باشد [ 67].

2-5- تغییر اقلیم و نقش فعالیت­های بشری

میانگین بلند مدت آمار جوی، سطح زمین و آب در طی فصول مختلف و سال­های طولانی در یک منطقه معرف اقلیم آن منطقه است [6]. تغییر اقلیم به نوسانات ویژه­ای که در مقیاس زمانی طولانی رخ می­دهد و منجر به بی ثباتی قابل ملاحظه­ متوالی در میانگین­های 30 ساله می­ شود اطلاق می­گردد [16]. هر چند تغییرات اقلیمی در محدوده­ جهانی صورت می­پذیرد، اما قطعا با توجه به اقلیم هر ناحیه میزان اثر گذاری پدیده­ تغییر اقلیم بر آن متفاوت خواهد بود [6].

بسیاری از تغییرات اقلیمی مشاهده شده در چند دهه گذشته از سال 1950، در طی هزاران سال گذشته بی سابقه بوده است [48]. رشد صنایع و کارخانه­ها از یک طرف و جنگل زدایی و تخریب محیط زیست از طرف دیگر باعث افزایش روز افزون تخریب طبیعت و افزایش گازهای گلخانه­ای در سطح کره زمین شده است. این پیامد منفی باعث ایجاد تغییرات قابل ملاحظه­ای در وضعیت آب و هوایی کره زمین بوده؛ به طوری که در سال های اخیر شدت خشکسالی و سیلاب­ها و پدیده ­های حدی در بخش­های مختلف کره زمین به نحو چشمگیری افزایش داشته است. به منظور بررسی دقیق تر مساله، در سال 1988 موسسه­ای با نام هیات بین دول تغییر اقلیم (IPCC[1]) توسط سازمان جهانی هواشناسی و برنامه محیط زیست سازمان ملل تاسیس شد. هدف اصلی این موسسه، شناختن جنبه­ های مختلف تغییر اقلیم و به­خصوص چگونگی تاثیر فعالیت­های انسانی بر آن بود [15].

ابزارهای دقیق زمینی و دریایی هواشناسی نشان داده­اند که میانگین دمای جهانی طی قرن بیستم در حدود 4/0 تا 8/0 درجه سانتی ­گراد افزایش داشته است [6]. پیش بینی می­ شود تا پایان قرن 21 بین 1/1 تا 4/6 درجه سانتیگراد افزایش یابد که در نتیجه­ افزایش غلظت گازهای گلخانه­ای دی اکسید کربن (CO₂)، متان (CH₄) و اکسید نیتروژن (N₂O) است [66]. کاهش یخ­های کوهستانی، کاهش پوشش ­های برفی، افزایش وقوع بهاران زودرس ناشی از ذوب سریع یخ­ها و افزایش سطح آب دریاها که در طی قرن بیستم نسبت به هزاره قبل از آن افزایش معنی­داری داشته، و نیز افزایش تبخیر آب و افزایش شدت و میزان بارش در بسیاری از مناطق، دلایل تایید تغییر اقلیم جهانی به شمار می­آیند [6].

در اثر فعالیت­های بشری طی دهه­های اخیر، چهره پوشش ­های گیاهی سطح زمین در مقیاس گسترده دستخوش تغییرات قابل ملاحظه ای شده است؛ از جمله این فعالیت­های ویرانگر می­توان جنگل زدایی، تغییر کاربری اراضی و بیابان زایی را بر شمرد. از سوی دیگر استخراج بی رویه کانی­های زمین و شیوه ­های نامناسب آبیاری منجر به آبشویی و از بین رفتن پوشش ­های گیاهی و بروز سیل می­ شود. این تغییرات گسترده در پوشش های گیاهی سطح زمین، نشان دهنده تغییراتی در فرایندهای زیستی، از جمله چرخه آب و الگوهای دمایی در سطح کره زمین به شمار می­آیند که می­توانند پیامدهای ناگوار و جبران ناپذیری برای آیندگان به بار آورند [6].

مطلب قابل توجه دیگر، افزایش سطح گازهای گلخانه­ای ناشی از فعالیت­های ویرانگر بشری است. گازهایی چون اکسید نیتروژن ، دی اکسید کربن، متان و سایر گازهای هالوکربن (گازهای ترکیبی کربن با یک هالوژن و گاهی هیدروژن)، که عامل کلیدی در جذب امواج کوتاه تابش خورشیدی به شمار می­آیند، باعث می­ شود امواج تابشی در جو زمین به دام افتند و سبب افزایش گرمایش جهانی ­شود. پایه و اساس تولید این گازها بیشتر به فعالیت­های صنعتی، حمل و نقل و سایر فعالیت­های بشری در بخش کشاورزی و تغییر کاربری اراضی نسبت داده می­ شود [6].

2-6- گازهای گلخانه­ای

مهمترین گازهای گلخانه­ای موجود در جو زمین عبارتند از: دی اکسید کربن، متان، اکسید نیتروژن ، بخار آب، اوزون و کلروفلوئوروکربن­ها. با توجه به بازتاب نور خورشید، این گازها یکی از اجزای اصلی ایجاد حالت گلخانه­ای به شمار می­آیند. واکنش هر یک از این اجزا به فشارهای اقلیمی، پایه­ای برای تعیین میزان حساسیت اقلیم به شمار می­­آید. دی اکسید کربن بیشترین فشار را بر اقلیم کنونی وارد می­آورد. میزان دقیق این فشار حدود 4/1 وات بر متر مربع است. فشار دی اکسید کربن بر اقلیم در آینده به دلیل افزایش مصرف سوخت­های فسیلی افزایش می­یابد. اگر میزان و نحوه مصرف سوخت­های فسیلی کنترل شود، فشار دی اکسید کربن طی 50 سال آینده به یک وات بر متر مربع خواهد رسید. اما اگر میزان مصرف سوخت­های فسیلی طی 50 سال، سالانه یک تا یک و نیم درصد افزایش یابد آنگاه میزان فشار دی اکسید کربن بر اقلیم به دو وات بر متر مربع خواهد رسید. سایر گازهای گلخانه­ای جملگی تقریبا فشار یکسانی را برابر با فشار دی اکسید کربن بر اقلیم وارد می­آورند [6].