۲) روش­هاى حسابدارى محافظه‌کارانه: این روش­ها، رابطه نزدیکى باکیفیت سود دارند؛ یعنى کیفیت سود خالص محاسبه‌شده به روش محافظه ­کارانه از سود خالص غیر محافظه‌کارانه بالاتر است؛ زیرا ریسک بیش از واقع نشان دادن سود بیش از ریسک کمتر از واقع نشان دادن آن است (همان).

۳) ساختار هزینه: در این عنصر بحث ساختار هزینه (ثابت و متغیر) مطرح است که در آن موضوع اهرم عملیاتی دارای مفهوم بالایی است. در شرکت‌های دارای اهرم عملیاتی بالا، تغییرات اندک در میزان درآمد منجر به تغییرات بالای سود می‌رود و با نزدیک بودن مبلغ فروش به سطح هزینه­ های ثابت، هر گونه افزایش در حجم فروش، سود شرکت را به نسبت بیشتری بالا می­برد و با کاهش حجم فروش نتایج عملیاتی بدتر می­گردد؛ ‌بنابرین‏ ترکیب یا ساختار هزینه­ شرکت بر کیفیت سود آن اثرگذار است. شرکت دارای نسبت هزینه­ متغیر به فروش بالا کنترل بهتر و مناسب­تری روی هزینه­ های متغیر دارد. این موضوع منجر به افزایش کیفیت سود می‌رود. البته در این تحلیل باید نوع صنعت، کیفیت محصولات و قدرت اقتصادی کشور نیز مدنظر قرار گیرد. برای مثال یک شرکت تولیدکننده‌ی کالا­های منحصربه‌فرد، بی­رقیب بوده و وجود اهرم بالا برای آن نگرانی خاصی ایجاد نمی­کند (همان).

۴) ثبات و پایدارى سود: ثبات و تکرار­پذیرى، از عوامل مهم مؤثر بر کیفیت سود است. کیفیت سود شرکت­هاى داراى سود منظم و باثبات، از شرکت­هاى داراى سود نامنظم و پر نوسان بالاتر است زیرا سود منظم و تکرارپذیر، پیش­بینى­هاى آتىِ راحت و قابل اتکایى خواهد داشت (همان).

۵) ریسکِ تغییرپذیرى: این مبحث به قابلیت اطمینان و اعتماد سود خالص مربوط مى­شود. هرچه قضاوت، برآورد و تخمین_­هاى ذهنى در فرایند اندازه­گیرى دخیل شوند، کیفیت سود پایین خواهد آمد. وجود قضاوت در برآوردهاى حسابدارى منجر به عدم اطمینان نسبت به سود و درنهایت، کیفیت آن مى­شود و هر چه دامنه این امر وسیع­تر باشد اثر منفى بیشتری بر کیفیت خواهد گذاشت؛ چراکه یکى از مفاهیم مهم کیفیت سود، صحت و دقت اندازه­گیرى است (همان).

۶) عدم ثبات رویه در استفاده از روش­هاى حسابدارى: عدم ثبات رویه، اثر منفى بر کیفیت سود دارد؛ زیرا اغلب، تغییرات در به‌کارگیری روش­هاى حسابدارى، موجب افزایش و رشد واهى سود گزارشى مى­شود و پیش­بینى سودهاى آتى را با مشکل مواجه مى­سازد­(پنمن و ژانگ، ۲۰۰۲).

۷) عوامل سیاسى و اقتصادى: در بررسى کیفیت سود باید به عوامل سیاسى و اقتصادى نیز توجه کرد، زیرا اثر قابل توجهی بر سود و قدرت سودآورى دارند. کیفیت سود شرکت­هاى فعال در کشورهاى باثبات، از کشورهاى بی‌ثبات بالاتر است و شرکت­هاى فعال در کشورهاى داراى اقتصاد دولتى، در مقایسه با کشورهاى داراى خصوصی‌سازی مناسب، از کیفیت سود پایینى برخوردارند. شرکت­هاى فعال در کشورهاى داراى ریسک سرمایه­گذارى بالا و امنیت اقتصادى پایین، در مقایسه با دیگر شرکت‌ها، از کیفیت سود پایینى برخوردارند. ‌بنابرین‏ در بررسى کیفیت سود باید به مباحث اقتصادى و سیاسى مانند میزان دخالت دولت، میزان روابط با دیگر کشورها و میزان تعامل با آن‌ ها، ریسک اقتصادى و امنیت سرمایه­گذارى توجه جدى کرد (اعتمادی و ایمانی برندق، ۱۳۸۶).

۸) ویژگی­های مدیریت: ویژگى و کیفیت مؤثر مدیریت، نقش حیاتى در قدرت سود و سودآورى آتى واحد تجارى دارد. شایستگى و کیفیت آنان در کار آیی و اثربخشى فعالیت­ها، عامل مهمى در پیش­بینى سودهاى آتى است. مدیریت خوب، یک دارایى سودآور تلقى مى­شود و سرقفلى معتبرى براى شرکت دارد (همان).

۲-۲-۲-۲- شاخص­ های کمی ارزیابی کیفیت سود

ازجمله شاخص­ های ارزیابی کمی کیفیت سود که بر داده ­های حسابداری مبتنی است، ‌می‌توان به سه شاخص وجه نقد عملیاتی به سود عملیاتی، انحراف معیار سود عملیاتی به انحراف معیار وجه نقد عملیاتی و خالص دارایی‌های عملیاتی اول دوره به درآمد فروش اشاره کرد (محمد زاده سالطه و همکاران، ۱۳۹۱):

۱) شاخص وجه نقد عملیاتی به سود عملیاتی: در این مدل شاخص کیفیت سود از تقسیم وجه نقد حاصل از عملیات به سود عملیاتی به دست می ­آید. هر چه این نسبت بالاتر باشد نشان‌دهنده کیفیت سود بالاتر است.

۲) شاخص انحراف معیار سود عملیاتی به انحراف معیار وجه نقد عملیاتی: طبق این مدل شاخص کیفیت سود برابر انحراف معیار سود عملیاتی تقسیم‌بر انحراف معیار وجه نقد حاصل از عملیات­ ‌می‌باشد. هر چه این نسبت پایین‌تر باشد نشان‌دهنده کیفیت سود بالاتر است.

۳) شاخص خالص دارایی‌های عملیاتی اول دوره به درآمد فروش: این شاخص با تقسیم خالص دارایی­ های عملیاتی ابتدای دوره به درآمد فروش، محاسبه می‌رود. هر چه این نسبت پایین‌تر باشد کیفیت سود بالاتر خواهد بود.

۲-۲-۲-۳- معیار­های اندازه ­گیری کیفیت سود

از آنجا که تعریف یکسانی از کیفیت سود وجود ندارد، لذا معیار ارزیابی یکسانی نیز برای آن وجود ندارد (محمد زاده سالطه و همکاران، ۱۳۹۱). به ‌طور کلی برخی از معیارهای ارزیابی کیفیت سود و اجزای مربوط به آن را به شرح ‌می‌توان در جدول زیر طبقه ­بندی کرد:

معیارهای اندازه ­گیری کیفیت سود و اجزای آن ( اسکیپر و وینسِنت، ۲۰۰۳ )

معیارهای ارزیابی اجزای مربوط الف. مفهوم کیفیت سود مبتنی بر سری زمانی

۱٫ پایداری

۲٫ قابلیت پیش ­بینی

۳٫ نوسان پذیری

ب. مفهوم کیفیت سود بر اساس رابطه­ بین سود، اقلام تعهدی و وجه نقد

۱٫ نسبت وجه نقد حاصل از فعالیت­های عملیاتی به سود

۲٫ تغییر در کل اقلام تعهدی

۳٫ پیش ­بینی اقلام تعهدی اختیاری با بهره گرفتن از متغیر­های حسابداری

۴٫ پیش ­بینی روابط بین اقلام تعهدی و جریآنهای نقدی

ج. مفهوم کیفیت سود بر اساس ویژگی­های کیفی چاچوب نظری هیات استانداردهای حسابداری مالی ( FASB ) ۱٫ مربوط بودن

۲٫ قابلیت اتکا

د) مفهوم کیفیت سود بر اساس تاثیرگذاری در تصمیم ­گیری ۱٫ قضاوت­ها و برآورد­ها معیاری معکوس از کیفیت سود

۲٫ رابطه معکوس بین کیفیت سود و تغییر کاربری استانداردهای حسابداری

یکی از معیارهای ارزیابی مفهوم کیفیت سود مبتنی بر سری زمانی است که در تحقیقات مختلف بر آن تأکید شده است ساختارهای سری زمانی مرتبط باکیفیت سود شامل پایداری، قابلیت پیش‌بینی و نوسان پذیری است. این سه ساختار به ویژگی‌های سری‌های نوآوری سود مرتبط می‌شوند: پایداری سود میزان ادامه داشتن نوآوری خاصی در تحقق سودهای آتی را در برمی‌گیرد. قابلیت پیش‌بینی تابعی از توزیع (به‌ویژه واریانس) سری‌های نوآوری است و نوسان پذیری واریانس سری زمانی نوآوری‌ها را مستقیماً اندازه‌گیری می‌کند.

۲-۲-۳- پیش‌بینی سود و اهداف آن