ب) فهرست نویسی پیش از انتشار: فهرست‌نویسی پیش از انتشار فیپا^[۲۰]روش دیگری برای تسهیل امر فهرست‌نویسی، صرفه‌جویی در بودجه، نیروی انسانی و پرهیز از دوباره‌کاری است. فهرست‌نویسی پیش از انتشار روشی است که بر اساس آن کتاب‌ها قبل از صحافی کامل فهرست‌نویسی می‌شوند و اطلاعات کتاب‌شناختی در پشت صفحه عنوان منعکس می‌گردد. مرکز خدمات فنی کتابخانه ملی ایران از سال ۱۳۷۱ طرح فهرست‌نویسی پیش از انتشار کتاب‌ها را به مرحلۀ اجرا درآورده که هم اکنون نیز با استقبالی که از سوی ناشران می‌شود در جریان است.

۳- مجموعه سازی و فراهم‌آوری (اشتراک منابع): یکی دیگر از خدمات اطلاع‌رسانی که به صورت مشترک انجام می‌گیرد شناسایی، تهیه و فراهم‌آوری منابع اطلاعاتی اعم از کتاب، مقاله، نشریه، گزارش و غیره است. افزایش روزافزون حجم تولید و انتشار اطلاعات علمی در جهان و نیاز کشورها به استفاده از تجربیات متقابل، همکاری میان کتابخانه‌ها را ضروری ساخته است. مناسبات مشترک میان رشته‌های گوناگون علمی و همبستگی و ارتباط نزدیک میان شاخه‌های موضوعی از ضروریات است و این امر می‌تواند به شکل‌گیری مراکزی متشکل از گروه‌های تخصصی منجر شود. برنامه گردآوری تعاونی به موافقت کتابخانه‌ها در تخصص یافتن موضوع‌های خاص اشاره دارد تا به وسیله آن بتوانند به طور مشترک به پوشش مطلوب انتشارات در تمامی موضوعات دست یابند.

۴- ذخیره‌سازی تعاونی: از ذخیره‌سازی تعاونی تنها در صورتی می‌توان استفاده کرد که به صرفه‌جویی در بودجه بدون ایجاد زحمت برای کتابخانه‌ها منجر شود. در حقیقت می‌توان آن را به عنوان هدف به حساب آورد. ذخیره‌سازی تعاونی به ایجاد سهولت در ذخیره مدارک کم کاربرد اشاره دارد. ذخیره‌سازی تعاونی برای کتابخانه‌ای که کمبود فضا دارد تسهیلاتی به وجود آورده و راه حلی برای نگهداری مواد کم کاربرد فراهم می‌آورد.

۵- خدمات ارجاعی: مرکز ارجاعی^[۲۱] مرکزی است که جستجوگر را به منبع یا منابعی ارجاع می‌دهد که به احتمال قوی اطلاعات مورد نیازش را فراهم می‌آورند. واژه های «ارجاع» یا «مرجع»^[۲۲] که اغلب در عباراتی نظیر ارجاع کتاب‌شناختی، اتاق مرجع، خدمات مرجع و مانند آن به کار می‌رود ممکن است برای استفاده کننده این باور را پدید آورد که مرکز ارجاعی مستقیماً اطلاعات مورد نیاز آن ها را در اختیارشان قرار می‌دهد و حال آنکه چنین نیست. مراکز ارجاعی همچنین در ارزیابی کارایی منابع اطلاعاتی مشارکت می‌کنند و به دلیل موقعیت راهبردی و بیطرفانه این مراکز، وظیفه مهم تعیین کمبودها و نارسایی‌ها، در خدمات را که مانع فعالیت شبکه های اطلاعاتی است بر عهده دارند. در حال حاضر همکاری‌های مراکز ارجاعی در سطح ملی و بین‌المللی در حوزه های مختلف برقرار شده است. برای مثال می‌توان به اگریس^[۲۳] و اینیس^[۲۴] به ترتیب در زمینه‌های کشاورزی و انرژی هسته‌ای، نظام اطلاعات صنعتی^[۲۵]، کَریس^[۲۶] نظام اطلاعاتی تحقیقات جاری کشاورزی تحت نظارت فائو^[۲۷] و دوسیس^[۲۸] در زمینه علوم توسعه اشاره کرد.

خدمات ارتباطی جهانگستر می‌تواند بسیار مؤثر باشد. پیوند‌ها و اطلاعاتی وجود دارد، می‌تواند مصداق خوبی در جهت رسیدن به همکاری باشد. ساختار منابع به گونه‌ای است که افراد را طوری هدایت می‌کند که دسترسی به اطلاعات ممکن می‌شود. تدارک و پیش‌بینی برای رسیدن به اطلاعات می‌باشد. اشخاص به اطلاعات می‌رسند و این به نوعی همکاری تلقی می‌شود. خدمات ارجاعی به چند طریق انجام می‌شود:

۱-هدایت افراد در کتابخانه‌ها هنگامی که به دنبال منبعی برای یافتن اطلاعات خود می‌باشند؛

۲- تهیه فهرستگان که نوع دیگری از خدمات می‌باشد؛

۳- ارجاع به پایگاه‌های اطلاعاتی و مراکز دیگر اطلاع‌رسانی؛

۴- طرح‌های همکاری با ساختارهای نوین همراه می‌شود؛

۵- ایجاد تنوع و انسجام به وجود می‌آید؛

۶- آگاهی رسانی‌ جاری و اشاعه اطلاعات گزیده: تنوع روزافزون منابع و نشریات به حدی است که گردآوری و مطالعه اطلاعات تازه حتی در رشته‌های بسیار تخصصی برای فرد متخصص کاری مشکل و مستلزم صرف وقت زیاد، تعدد و پراکندگی مدارک است. بدین لحاظ در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی علاوه بر خدمات سنتی، لازم است نظام‌های جدید اشاعه اطلاعات ایجاد گردد تا بتوان با بهره گرفتن از فناوری نوین با این مشکل مقابله کرد. نمایه‌ها و چکیده‌ها از ابزارهای پایش و اشاعه اطلاعات هستند که برای تسریع در امر پردازش اطلاعات معمول شده‌اند (همان، ۲۷).

۲-۷٫ اهداف همکاری بین کتابخانه‌ها

اهداف همکاری بین کتابخانه‌ای به شرح زیر است:

۱٫ بهبود کارایی و کفایت کتابخانه‌های مشارکت کننده تا نیازهای مراجعه کنندگان را مرتفع سازند؛

۲٫ بهبود قابلیت دسترسی و دستیابی به منابع کتابخانه‌ای؛

۳٫ حداکثر استفاده از منابع کتابخانه‌ای موجود در اینجا منابع کتابخانه‌ای شامل منابع مالی، نیروی انسانی، اسناد، تجهیزات، وسایل و سایر تسهیلات کتابخانه است (مختاری معمار، ۱۳۷۶، ۱۳۱).

در رابطه با اهداف همکاری بین کتابخانه‌ها، کتابخانه‌های جنوب شرق آمریکا (سولی نت) را به عنوان نمونه‌ای از کتابخانه که در زمینه همکاری بین کتابخانه‌ای اهداف آنان مشخص شده است را ذکر می‌نماییم.

برنامه های سولی نت برای سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ به تکامل تدریجی خدمات کمک می‌کند تا نیازهای فعلی و آتی کتابخانه‌های عضو را در سه حوزه تأمین نماید:

۱٫ سولی نت به فراهم آوری خدمات در برنامه های موجود که توسط اعضاء ارزش گذاری می‌شوند، از جمله آموزش مستمر، محصولات کتابخانه‌ای و منابع الکترونیکی، ارائه خدمات اُ. سی. ال. سی ادامه خواهد داد.

۲٫ همزمان با آن، سولی نت خدمات جدیدی را ایجاد می‌کند تا به کتابخانه‌ها کمک کند نقش مهم‌تری در جوامع خود داشته باشند. منابع دیجیتالی را به طور مؤثر در خدمات کتابخانه ادغام می‌کند، و از فرصت‌های یادگیری الکترونیکی استفاده می‌کند تا کارکنان کتابخانه‌ها را توانمندتر و کارآمدتر نماید.

۳٫ در حمایت از تمام برنامه ها و خدمات، سولی نت تقویت سازمانی را از طریق توسعه نیروی انسانی کارآمد و توانمند، به کارگیری وسایل الکترونیکی خود – سرویس، و کنترل هزینه مؤثر ادامه خواهد داد.

در واقع سولی نت از رویکردهای متنوعی برای دستیابی ‌به این اهداف، با تأکید بر مشارکت قوی، همیاری و ارتباطات مؤثر، استفاده می‌کند. در حمایت از جامعه کتابداری به طور اعم و اعضای خود به طور به اخص، سولی نت چهار هدف زیر را برای خود شناسایی ‌کرده‌است: