گیاه دارویی جاشیر با نام Prangos ferulacea  از جمله گیاهان دارویی است كه در طب سنتی در درمان بسیاری از بیماری­ها به كار برده شده و تحقیقات آزمایشگاهی متعددی خواص درمانی آن را اثبات كرده‌اند. (آلوبلن[2] و همكاران، 1995؛ باسر[3] و هكاران، 1996).

بررسی­های فیتو شیمیایی منجر به جداسازی و شناسایی انواعی از كومارین­ها، آلكالوئیدها، فلاونوئید­ها و ترپینوئیدها در گونه های جنس پرانگوس شده است (آیرس[4] و همكاران، 1994). بررسی اسانس بخش هوایی و بذرهای گیاه جاشیر منجر به شناسایی 33 تركیب در روغن بخش هوایی این گیاه شده است (رضوی، 2012). امیری (1386) 31 تركیب از اندام هوایی و 18 ترکیب از اسانس بذر گیاه پرانگوس فرولاسیا[5] استخراج نمود كه بتاپینن و 3-كارن مهمترین تركیبات موجود در اسانس جاشیر بود.

با افزایش بی رویه جمعیت و نیاز روزافزون به مواد غذایی بخصوص مواد پروتئینی، بهره ­برداری هرچه بیشتر منابع با توجه دامی ضروری احساس می­ شود در راستای استفاده بیشتر و افزایش تولیدات دامی مبارزه با بیماری­های انگلی نقش بسزایی دارد و بیماری­های انگلی بخصوص بیماری­های کرمی یکی از عوامل مهم کاهش محصولات دامی (گوشت، شیر، پشم) می باشند. همچنین انگلها دام را مستعد ابتلا به بیماری­های عفونی و غیر­عفونی می­ کنند. لذا اهمیت شناسایی بیماری­های انگلی و مبارزه با انگلها بر کسی پوشیده نیست.

فرضیه ها:

1-  آلودگی به انگل بر ترجیح حیوان به مصرف جاشیر در مقابل یونجه تأثیری ندارد

2-  آلودگی به انگل می ­تواند ترجیح حیوان به مصرف جاشیر در مقابل  یونجه را تحت تاثیر قرار دهد.

3- تعداد تخم انگل در مدفوع حیوانات تحت تاثیر ترجیح مصرف حیوان به یونجه وجاشیر قرار نمی­گیرد

4- تعداد تخم انگل در مدفوع حیوانات تحت تاثیر ترجیح مصرف حیوان به یونجه و جاشیر قرار می­گیرد

5- جایگزینی سطوح مختلف یونجه و جاشیر فراسنجهای تولید گاز را تحت تآثیر قرار می دهد.

6- جایگزینی سطوح مختلف یونجه و جاشیر فراسنجهای تولید گاز را تحت تآثیر قرار نمی دهد.

اهداف اصلی:

1- بررسی تأثیر آلودگی به انگل بر ترجیح گوسفند به مصرف علوفه دارویی

2- بررسی تأثیر انتخاب علوفه دارویی توسط حیوان بر تعداد تخم انگل در مدفوع گوسفندان

نوآوری:

رفتار خوددرمانی در گوسفند عربی با دسترسی به علوفه دارویی جاشیر تا کنون مورد بررسی قرار نگرفته است.

فصل دوم

مروری بر پژوهش­های انجام شده

1-2 گیاهان دارویی

1-1-2 تاریخچه مصرف گیاهان دارویی

استفاده از گیاهان دارویی به دوران باستان باز می­گردد به طوری که مصریان باستان 4500 سال بیش از میلاد مسیح از روغن­های معطری که از گیاهان به دست می­آورند برای انجام مناسک مذهبی، آئین­ها و نیز مداوای بیماران استفاده می­کردند. نوشته ­هایی بدست آمده است که نشان می­دهد مصریان 40 قرن قبل از میلاد می­دانستند که چگونه داروها را از گیاهان بدست آورند. در واقع مصریان از گیاهان دارویی برای مومیایی کردن فراعنه استفاده می­کردند. مومیایی گران بعد از خارج نمودن احشاء شکم، جسد را از سیر، دارچین و گیاهان دارویی معطر دیگر پر می­کردند (لنگ[12]، 1997). در عصر حاضر نیز با وجود پیشرفت و توسعه چشمگیر کاربرد داروهای سنتزی، هنوز گیاهان دارویی و اشکال دارویی حاصل از آنها در مقیاس وسیعی مورد استفاده قرار می­گیرند، بطوریکه در برخی کشورها از اجزاء جدایی ناپذیر سیستم درمانی محسوب می­شوند و بازار تجارت آنها نیز در مقایسه با سایر داروهای شیمیایی رونق افزونتری دارد (قاسمی دهکردی و همکاران، 1382).

2-1-2 اهمیت گیاهان دارویی در ایران

ایران با برخورداری از سابقه تاریخی درخشان در طب و استعدادهای بالقوه جغرافیایی، اکولوژی و تنوع گونه­ های گیاهی تنها درصد کمی از داروهای مصرفی خود را از گیاهان دارویی تأمین می­نماید. با توجه به اینکه در حال حاضر بیشتر مواد اولیه در ایران ساخته نمی­ شود و در صنعت داروسازی به این مواد نیاز است استفاده از منابع گیاهی داخلی یکی از راه ­های کاهش این نیازهاست (زرگری، 1372). استفاده از گیاهان دارویی در سالهای اخیر مخصوصاً در شرایطی که تولید محصولات ارگانیک و به دور از مواد شیمیایی طرفداران زیادی پیدا کرده و مورد توجه جدی دامپروران و دامپزشکان در سراسر جهان قرار گرفته است . گیاهان دارویی در اشکال بسیار متنوعی در تمامی گروه­ های حیوانی (دام، طیور، آبزیان و زنبور عسل) قابل استفاده­اند (آلن[13] و همکاران، 1998). کشور ایران با 11 اقلیم مختلف آب و هوایی و بیش از 7500 گونه گیاهی، بستر بسیار مناسبی برای دست یابی به گونه­ های با ارزش دارویی و نادر می­باشد که می­توان نسبت به سازگار کردن و معرفی تعدادی از آن ها به عرصه زراعی اقدام نمود (عزیزی، 1384).

3-1-2 اهمیت کشت و تو لید گیاهان دارویی

نظر به اینکه با پیشرفت­های جدید علوم شیمی و داروسازی، مواد مؤثره لازم در معالجات پزشکی به صورت مصنوعات کارخانه­ای عرضه می­شوند، برخی فکر می­ کنند با عرضه مواد مصنوع مذکور، از اهمیت گیاهان دارویی کاسته شده و دیگر به کشت و تولید آن ها نیازی نیست. ولی، آمار سال­های اخیر نشان می­دهد که این تصور چندان صحیح نبوده و با وجود عرضه مصنوعی مشابه مواد مؤثره گیاهان دارویی به مردم، نه تنها از میزان کشت و تولید این گیاهان کاسته نشده، بلکه تولید و مصرف آن­ها افزایش نیز یافته است. در حال حاضر، یک سوم داروهای مورد استفاده بشر را داروهای با منشأ گیاهی تشکیل می­دهند. بر اساس آمار سال 1994 فروش جهانی داروهای گیاهی بالغ بر 4/12 میلیارد دلار بوده است و در این رابطه، اروپا با حجم فروش 5/6 میلیارد دلار مقام اول را دارا بوده و آسیای شرقی با 3/2 میلیارد دلار، ژاپن با 1/2 میلیارد دلار و آمریکای شمالی با 5/1 میلیارد دلار در رتبه ­های بعدی قرار دارند. در بین کشورهای اروپایی، آلمان با 5/2 میلیارد دلار بیشترین سهم را داشته و پس از آلمان، فرانسه با حجم6/1 میلیارد دلار و ایتالیا با حجم 600 میلیون دلار در رده­های بعدی قرار دارند (گراند والد و باتل[14]،1996؛ هوسنو[15]، 1997).

4-1-2 دلایل رویکرد به گیاهان دارویی

5-1-2 اجزاء تشکیل دهنده گیاهان دارویی

اجزاء تشکیل دهنده گیاهان دارویی گروه بسیار متنوعی از ترکیبات شیمیایی­اند که از نظر قابلیت انحلال و پایداری تنوع بسیاری در آن­ها مشاهده می­ شود. این ترکیبات به شکل زیر رده­بندی می­گردند روغن­های ثابت، چربی­ها، موم­ها، فنل­ها، تانن­ها، پروتئین­ها، آلکالوئیدها، هیدرات­های کربن، گلیکوزیدها، روغن­های فرار، رزین­ها و ترکیبات رزین­دار (بیگم فقیر، 1384). دانش بشر هنوز برای آشکار کردن مواد شیمیایی موجود در گیاهان و خواص دارویی آن­ها راه طولانی در پیش دارد. تحقیقات اخیر در این زمینه سبب کشف بیش از پیش ترکیبات شیمیایی موجود در گیاهان و خواص دارویی آن­ها گردیده است. برخی از این ترکیبات خاصیت آنتی بیوتیکی دارند، گروهی سبب تحریک تولید آنزیم­ های ضد سرطانی شده، دسته­ای دیگر با ترکیبات سرطان­زا خاصی باند شده و موجب خنثی شدن آن­ها می­شوند. گروهی نیز دارای اثرات آنتی­اکسیدانی بوده و بدن را در برابر زیان­های ناشی از باقی مانده­های مولکولی که رادیکال­های آزاد نامیده شده و در فرایند پیری و ایجاد امراض نقش دارند، محافظت می­ کنند. (فاطمی، 1381).

خرید اینترنتی فایل متن کامل :

 

 

 

ﮔﯿﺎﻫﺎن ﺗﯿﺮه ﺟﻌﻔﺮی یا چتریان دارای اﺧﺘﺼﺎﺻﺎت رﯾﺨﺖ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ و ﺻﻔﺎﺗﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻤﺘﺎز و ﺛﺎﺑﺖ و ﺧﺎص ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ (قهرمان، 1372). ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺟﻨﺲﻫﺎ و ﮔﻮﻧﻪ­ﻫﺎی اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮاده، ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﯿﻮه و ﺑﺮگ­ﻫﺎی ﻗﺎﻋﺪه­های ﮔﯿﺎه و ﻧﻮع ﮔﻞ آذﯾﻦ و ﭼﺘﺮ ﺳﺎده ﯾﺎ ﻣﺮﮐﺐ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ. ﺗﻤﺎم اﻧﺪام­ﻫﺎی ﮔﯿﺎﻫﺎن اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮاده دارای دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺮﺷﺤﯽ هستند.

ﮔﯿﺎﻫﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ﭼﺘﺮﯾﺎن ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻋﻠﻔﯽ، ﯾﮏ و ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ و دارای ﺳﺎﻗﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً راﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﺰﻧﺪه و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺷﯿﺎردار ﻫﺴﺘﻨﺪ (زرگری، 1366). ﺑﺨﺶ ﻣﺮﮐﺰی ﺳﺎﻗﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﺳﻠﻮل­ﻫﺎی ﻣﻐﺰی ﺧﺎﻟﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻪ­ﻫﺎ ﯾﺎ ﻣﺠﺮای وﺳﯿﻊ ﺳﺮاﺳﺮی ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷﻮد (مظفریان، 1362).  ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮاده ﭼﺘﺮﯾﺎن از آراﯾﺶ ﮔﻞﻫﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در دﺳﺘﻪﻫﺎی ﭼﺘﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه­اﻧﺪ. ﮔﻞ­ﻫﺎ ﻣﻨﻔﺮد و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﮐﻮﭼﮏ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﮐﺎﺳﺒﺮگ رﯾﺰ ﺑﻮده ﯾﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ و ﭘﻨﺞ ﮔﻠﺒﺮگ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﻔﯿﺪ و ﻧﺪرﺗﺎً ﺻﻮرﺗﯽ رﻧﮓ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ (ویلسون و لومیس[17]، 1369).

2-2 پراکنش جغرافیایی

جنس پرانگوس دارای حدود 30 گونه است که 15 گونه آن در ایران وجود دارند و 5  گونه از این تعداد، بومی ایران هستند (سجادی و مهرگان، 2003؛ کازرونی و همکاران، 2006). دیگر گونه­ های این جنس علاوه بر ایران در کشورهای ترکیه، بالکان، ایتالیا، سوریه، قزاقستان و قفقاز پراکنده­اند (کاسکن[18] وهمکاران، 2004؛ رچینگر و هگ[19]، 2004). پراکنش جاشیر در ایران در استان­های آذربایجان شرقی و غربی، کردستان، کرمانشاه، همدان، سمنان و شیب جنوبی سلسله جبال البرز، اصفهان، لرستان، ایلام، کهگلویه و بویر احمد، کرمان و بالاخره در اغلب کوه­های استان فارس می­باشد (زرگری، 1997).

1-2-2 گیاه شناسی

جاشیر جزو ­راسته آمبلالس ، خانواده‌ چتریان آمبلیفریا ، زیرخانواده اسنیرنیا، جنس پرانگوس است (مصداقی،1380؛ مقیمی و انصاری، 1382). جاشیر گیاهی چند ساله تا ارتفاع 150 سانتی متر ضخیم، بدون کرک یا پرز­دار، برگ­های قاعده­ای به طول 60 تا 80 سانتی­متر تا 6 بار شانه­ای قطعات انتهایی خطی- نخی شکل، به طول 2 تا 25 و عرض3/0 تا 5/1 میلی متر. نوکدار، برگه­ها و برگک­ها اغلب دائمی، خطی تا نخی شکل. چتر میوه دار با 7 تا 20 شعاع گلبرگ­ها بدون کرک. میوه­ ها بیضوی یا کروی به طول 12 تا 25 و عرض 10 تا 15 میلی متر جاشیر گیاهی پایا، ایستاده، بلند به ارتفاع 200-80 سانتی متر، دارای ساقه­های ایستاده بسیار ضخیم، زاویه دار، شاخه­های متقابل یا تقریباً چرخه­ای و فراهم، برگ­های سبز، فاقد کرک، به ندرت زبر و کرک دار، تخم مرغی وسیع و بسیار بریده و منقسم، با تقسیمات خطی و تسمه­ای است. گل­ها زرد رنگ بوده و در گل آذین­های چتری با 12-6 سانتی­متر شعاع اجتماع یافته اند. میوه ها تخم مرغی، تقریبأ دم دار، بسیار باریک تر از قطر دانه می­باشند. موسم گلدهی در این گیاه اردیبهشت تا تیر ماه می­باشد (قهرمان،1997؛ سجادی و همکاران 2011، کازرونی و موسوی زاده، 2005).

2-2-2 خصوصیات اقلیمی مناسب رشد گیاه جاشیر

گیاه جاشیر گیاهی رطوبت پسند است که برای کامل کردن چرخه زندگی خود به رطوبت فراوان، سرما و بخ­بندان نیاز دارد و غالباً در مناطقی حضور دارد که برف­گیر بوده و دارای دوره سرمای قابل توجهی می­باشند. میزان زادآوری آن در خاک­های رسی بهتر از سایر خاک­ها می باشد وبافت وساختمان خاک در میزان توسعه ریشه ­های اصلی و فرعی آن نقش مستقیم دارند. این نیازهای اقلیمی در محدوده ارتفاعی و جهت­های شیب نسبتاً اختصاصی تأمین می شود (رچینگر و هگ،1987؛ حسنی و شاهمرادی، 2007).

3-2-2 مراحل رشد و نمو گیاه جاشیر

گیاه جاشیر در اواخر اسفند تا فروردین بسته به میزان بارش سالانه منطقه شروع به جوانه زنی کرده و در فروردین و اردیبهشت ماه مرحله پنجه زنی و رشد رویشی خود را ادامه می­دهد تا در خردادماه ساقه­های گلدار گیاه پدید آمده و در اوایل تیر ماه خوشه بندی بر روی ساقه گلدار نمایان می­ شود، بعد از این مرحله در تیرماه بذرهای گیاه مرحله شیری شدن را پشت سر می­گذارند و از اواخر تیر ماه تا اواسط مرداد ماه می­رسند و از اواخر مرداد تا اواخر مهر ماه بذرهای گیاه ریخته، گیاه پژمرده شده و ساقه­های آن شکسته می­ شود. در مهر ماه و آبان ماه بذرها بر روی خاک استقرار پیدا کرده و از اوایل آذرماه گیاه در خواب زمستانه فرو رفته و فعالیت­های حیاتی گیاهی متوقف می­ شود (ابراهیمی و همکاران، 2009 ).

4-2-2 ترکیب شیمیایی

از ساقه گیاه جاشیر 8 ترکیب جدا شده که مهمترین آن 5- کاریشن[20] و 12 ترکیب از برگ­ها جدا شده که مهمترین آن د- ژرماکرین[21] و 9 ترکیب از ریشه جدا شده که مهم­ترین آن اسپاتولنول[22] می­باشد (اخلاقی و هاشمی، 2005).

 در آزمایشی  اسانس به دست آمده از اندام­های هوایی گیاه با روش تقطیر در آب، در دو مرحله رویشی و زایشی گیاه با کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی طیف سنجی جرمی مورد آنالیز قرار گرفت (رضوی، 2012). از اسانس مرحله رویشی گیاه 31 ترکیب و از مرحله زایشی آن 7 ترکیب مورد شناسایی قرار گرفت در حالی که اسانس مرحله رویشی گیاه دارای ترکیب شاخص آلفا پینن (57 درصد) می باشد، اسانس گیاه در مرحله زایشی به طور عمده از ترکیب آنتول به میزان (5/95 درصد) تشکیل شده است و هیدرو کربن های منوترپنی با 7/72 درصد و سزکوئی ترپن­ ها با 9/8 درصد جزو مهمترین ترکیبات روغن­های ضروری بخش­های هوایی گیاه در مرحله رویشی و ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت آروﻣﺎﺗﻴﻚ ﺑـﺎ 5/95درﺻـﺪ ﺑﻴـﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒــﺎت در ﻣﺮﺣﻠــﻪ ﮔﻠــﺪﻫﻲ ﺑﻮدﻧــﺪ (رضوی، 2012؛ اخگرا و همکاران، 2011). ﺗﺤﻘﻴﻘــﺎت ﻣﺤﻘﻘﺎن  ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻤﻴﺖ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎ و ﻧﺴﺒﺖ­ﻫـﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺟﺰای ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨـﺪه روﻏـﻦ ﺑـﻪ ﻃﻮرﮔـﺴﺘﺮده ﺗﺤﺖ ﺗأﺛﻴﺮ ژﻧﻮﺗﻴﭗ، ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻜـﻮﻳﻨﻲ- ﺗﻜـﺎﻣﻠﻲ و رﺷـﺪ و ﻧﻤﻮﮔﻴﺎه ﻣﻲ­­ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻛﻤﻲ و ﻛﻴﻔﻲ روﻏﻦ ﮔﻴﺎه ﺟﺎﺷﻴﺮ در ﻃﻲ ﻣﺮاﺣـﻞ ﻣﺨﺘﻠـﻒ رﺷـﺪ ﻧﻴـﺰ از اﻳـﻦ ﻗﺎﻋـﺪه ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ (اخگرا و همکاران، 2011). اگر چه این گیاه الگوی خاصی از روغن‌های ضروری را دارد اما بررسی گیاهان دارویی نشان می­دهد كه تركیبات موثر موجود درگیاه جاشیر مشابهت‌هایی با گیاه ترنج به لحاظ آلفاپینن، بتاپینن، پی­سیمن، میرسن، لیمونن، بتاكاریوفیلن، آلفاترپینوئید و گاما ترپینن دارد و مشابهت­هایی با گیاه جوز[23] به لحاظ آلفاپینن، بتاپینن، لیمونن، سابینن و مشابهت با گیاه مرزنگوش به لحاظ پی سیمن، سابینن، گاماترپینن، بتاكاریوفیلن و مشابهت باگیاه نعناع[24]، زیره سیاه[25] و شوید [26]به لحاظ كارن و لیمونن دارند. شناسایی ترکیب­های موجود در اسانس گیاه جاشیر در هر سه مرحله (قبل از گلدهی، گلدهی و میوه دهی) نشان داده است که ترکیب­های اصلی اسانس این گیاه در هر سه مرحله ترکیب­های مونوترپنی به ویژه آلفا و بتا-پینن می باشند، به طوری که این دو ترکیب بیش از 65 درصد از حجم اسانس را تشکیل می­دهند. از تغییرات کیفی قابل مشاهده در مراحل رشد و نموی این گیاه می­توان به بالا بودن درصد آلفا و بتا-پینن در مرحله قبل از گلدهی نسبت به مراحل رشد بعدی گیاه اشاره کرد. از طرف دیگر بتا-کاریوفیلن در مرحله میوه دهی و گاما-ترپینن در مراحل گلدهی و میوه دهی مشاهده می­شوند (امیری، 2007).